گفت‌وگوی تفصیلی| از دستاوردهای نشست کشورها در یونسکو تا خاموشی لامپ 1100 کدرشته بدون شغل
برخی کدرشته‌های دانشگاهی به عنوان رشته‌های بدون شغل شناخته می‌شوند، وزارت علوم در راستای توسعه شغلی فارغ‌التحصیلان، ۱۱۰۰ رشته مقطع کارشناسی ارشد را که شغلی برایشان وجود ندارد، تعطیل کرد.
گروه دانشگاه خبرگزاری فارس- محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ابتدای وزارتش پنج اولویت مهم را در رأس کاهایش قرار داد، یکی از این اولویت‌ها دیپلماسی علمی و فناوری بود که در این زمینه با قاسم عموعابدینی معاون آموزشی وزیر علوم صحبت کردیم تا درباره روند پیشرفت ایران در زمینه دیپلماسی علم و فناوری بیشتر بدانیم.
عموعابدینی در این گفت‌وگو دیگر برنامه‌های وزارت علوم در حوزه آموزش را هم شرح داد، از جمله این برنامه‌ها توسعه اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی است.
متن گفت‌وگوی خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس را در زیر می‌خوانید.
فارس: در ابتدا از دستاوردهای چهل و دومین نشست کشورها در حوزه یونسکو برایمان بگویید.
عموعابدینی: موضوع دیپلماسی آموزشی، دیپلماسی علم و فناوری و برنامه‌هایی که محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد جزء اولویت‌ها و برنامه‌های وزارت عتف است که در برنامه طرح تحول دولت هم جزو موضوعات مهمی است که چالش‌های آن باید حل شود و در این راستا کارهای زیادی در حال انجام است.
بخش مهمی از مباحث مربوط به حوزه آموزشی در کشورها در مجموعه یونسکو انجام می‌شود و امسال چهل و دومین نشست کشورها در حوزه یونسکو را داشتیم که در سطح سران حوزه‌های آموزش و فرهنگی کشورها بود، در این اجلاس پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم بیانیه‌ای قرائت کرد و موضوعات مهمی مطرح شد، همچنین کمیسیون‌های مختلفی در حوزه‌های مختلف مورد توجه بود.
در این نشست کشورها و نمایندگان‌شان دور هم جمع می‌شوند و گزارش‌هایی از برنامه‌های گذشته ارائه می‌دهند و برنامه‌های آینده یا اصلاح دستورالعمل‌ها در این اجلاس تصویب می‌شوند تا برای دو سال بعد قابل انجام شوند.
فارس: از میان کمیسیون‌های مختلفی که در این نشست وجود داشت، مسؤولیت چه کمیسیونی با شما بود؟
عموعابدینی: مسؤولیت کمیسیون آموزش با ما بود. موضوعات مختلفی از حوزه‌های مرتبط داشتیم که یکی از آنها آموزشهای فنی‌وحرفه‌ای، آموزش بزرگسالان، آموزش به صورت الکترونیک و بحث‌های مختلفی در رابطه با دستورالعمل‌هایی که بتواند موضوع مربوط به تأییدیه تحصیلی را ریگولاتوری کند.
بحثی هم در رابطه با بعضی توصیه‌نامه‌ها بود که سالیان قبل انجام شده است، یکی از آنها به اوایل انقلاب یا قبل از آن برمی‌گشت. درواقع می‌خواهیم بگوییم برخی از توصیه‌نامه‌ها تاریخ است که در آنجا مورد بحث قرار می‌گیرد که اگر نیاز به اصلاحیه باشد در آنجا طرح موضوع می‌کنند.
ما هم باید در زمینه موضوعات مختلف نظرات مسؤولان جمهوری اسلامی را مطرح می‌کردیم و این فرصت خوبی بود که در این کمیسیون ضمن اینکه نظرات‌مان مطرح می‌شد، می‌توانستیم گزارش‌هایی در رابطه با دستاوردهای جمهوری اسلامی داشته باشیم.
* گزارش دستاوردهای جمهوری اسلامی در حوزه آموزش
همچنین در این نشست، گزارشی از دستاوردهای جمهوری اسلامی درباره حوزه آموزشهای فنی‌وحرفه‌ای و آموزش‌هایی برای زنان ارائه شد. این موضوع را هم مطرح کردیم که ۵۰ درصد از دانشجویان ما در دانشگاه‌ها، خانم هستند.
در ایران به نحو مناسبی دانشجویان و دانش‌آموزان افغانستانی پذیرش می‌شوند و در کنار دانشجویان و دانش‌آموزان ایرانی، آموزش می‌بینند
گزارش این افراد را در کمیسیون یونسکو در محضر تمام کشورهای دیگر ارائه کردیم که مورد استقبال و توجه قرار گرفت. البته با تعدادی از مدیران مراکزی که مربوط به یونسکو است، جلساتی داشتیم و توضیحات بیشتری درمورد مدل‌ها و روش‌هایی در حوزه آموزشی ارائه داده‌ایم. در حال حاضر ۳ میلیون فارغ‌التحصیل و ۴۰۰ هزار دانشجو در حوزه فنی‌وحرفه‌ای فعال هستند.
در ادامه به موضوع آموزش معلمان افغانستانی پرداختیم که چگونه آموزش ببینند تا بتوانند در کشورشان به دانش‌آموزان، آموزشهای مناسب ارائه دهند و به بحث‌هایی مرتبط با حوزه تأییدیه مدارک تحصیلی و پروتکلی که در دنیا وجود دارد و همکاری‌ها و تجربیاتی که ایران در حوزه‌های مختلف آموزش عالی دارد به بحث و تبادل پرداختیم تا این مباحث به کشورهای دیگر نیز منتقل شوند.
* تأسیس دو مجموعه آموزشی ایرانی در کشورهای آفریقایی
جمهوری اسلامی در کشورهای آفریقایی دو مجموعه مرکز را در حال تأسیس دارد تا بتواند آموزشهای فنی‌وحرفه‌ای ارائه کند. با توجه به ارائه ظرفیت‌ها و امکاناتی که کشور برای انتقال تجربیاتش دارد این موضوع با استقبال خوبی مواجه شد.
همچنین صحبت‌هایی با چند تن از معاونین آموزشی یا مسؤولین مربوط به حوزه آموزشی کشورهای مختلف داشتیم که استقبال خوبی در این حوزه شد تا همکاری‌ها با کشور چین توسعه پیدا کند. با وجود اینکه بحث‌های مربوط به توسعه‌های پژوهشی، فعالیت‌های آموزشی، ایجاد مرکز مشترک و رشته‌های مرکز مشترک را داشتیم، توافق اولیه صورت گرفت و طرحی با نام «حکمت» پیشنهاد دادیم تا دانشجویان بتوانند در دانشگاه‌ها تعدادی واحد را بگذرانند. قرار شد در اولین فرصت جزئیات این توافقنامه یا تفاهم‌نامه را استخراج کنیم تا به امضا برسد.
در حاشیه این نشست جلسه‌ای هم با وزیر کشور عمان داشتیم و پیرامون آموزشهای فنی‌وحرفه‌ای و حوزه فناوری توافق اولیه‌ای صورت گرفت تا آموزش‌ها از دوره دبیرستان شروع و به دانشگاه ختم شود و جلساتی هم به صورت موازی با بعضی از کشورها داشتیم که دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در حوزه پژوهش، فناوری، آموزش و حوزه‌های علمی ارائه شد و مورد استقبال قرار گرفت. باید بتوانیم در آینده این فرآیند را توسعه دهیم.
در مجموع با جلساتی که برگزار شد مباحث مربوط به آمار و اطلاعات مرتبط با دستاوردهای جمهوری اسلامی، آمادگی در حوزه‌های آموزش و پژوهش برای همکاری‌های بعدی را انتقال دادیم. می‌توان گفت مباحث مربوط به آموزشهای مرتبط با فنی‌وحرفه‌ای، فناوری، ایجاد مراکز و رشتهها و حتی گروه‌ها، دانشکده‌های مشترک و همکاری با مراکز نوع یک یونسکو در حوزه‌های مختلف مورد توافق قرار گرفت که امیدواریم بتوانیم این موارد را اجرایی کنیم.
این کلیتی از دستاوردهایی بود که طی این سفر کسب شد، امیدوارم دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی‌مان بتوانند به صورت اجرایی از ظرفیت‌هایی که ایجاد و مورد توجه قرار گرفته، در راستای توسعه و دیپلماسی علمی و آموزشی استفاده کنند و این راه هموارتر شود و سیاستی که در حوزه دیپلماسی علمی و آموزشی است، تحقق بیشتری پیدا کند.
فارس: این برنامه‌ها از چه زمانی اجرایی می‌شوند؟
عموعابدینی: برخی از این موارد از قبل شروع شده و همکاری‌های بین‌دانشگاهی است که باید توسعه پیدا کند. بعضی نیز خیلی جدید است و به نظرم ظرف ۴-۳ ماه آینده باید جلسات کارشناسی شکل بگیرد و برمبنای امضای توافقات و مشارکت دانشگاه‌ها تعیین تکلیف شوند.
* ۳۳ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه های ایران تحصیل می‌کنند
فارس: از دانشجویان افغانستانی هم گفتید، لطفا در این باره هم صحبت کنید، در حال حاضر چند دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های کشور مشغول به تحصیل هستند؟
عموعابدینی: طبق گزارش و آماری که دراختیارمان قرار گرفته در حال حاضر۳۳ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌ها و حدود ۴۰۰ هزار دانش‌آموز در مدارس کشور مشغول به تحصیل هستند.
فارس: اعتباراتی که برای انجام چنین پروژه‌ای نیاز است صرف شود از کجا تأمین می‌شود؟
عموعابدینی: در مجموع این اعتبارات در حوزه بین‌الملل مورد تصویب قرار می‌گیرد و نیاز دانش‌آموزان و کسانی است که از خارج از کشور آمده‌اند.
* طرح‌های حوزه آموزش در دولت سیزدهم
فارس: از مهمترین طرح‌های حوزه آموزش که در دولت سیزدهم کلید خورده برایمان بگویید.
عموعابدینی: بحث مربوط به طرح تحول، در دولت سیزدهم بود. در راستای طرح تحول برنامه‌های متعددی برنامه‌ریزی شده و کتابچه‌ای با حدود ۳۰ دستورالعمل تهیه کردهایم که بعضی از آنها تصویب و برخی نیز باید تصویب شوند که از جمله آنها در حوزه «شاگردپروری» است. این طرح مربوط به پذیرش دانشجو توسط استاد و استاد محوری است که در سال ۱۴۰۲ با مؤفقیت برای استعدادهای درخشان شکل گرفت.
همچنین طرح استاد راهنمای آموزشی را نیز در دستور کار داشتیم که برای دانشجویان کاردانی و کارشناسی مصوب و ابلاغ شد و از امسال اجرا می‌شود که حمایت ویژه‌ای از استعدادهای درخشان، رتبه‌های برتر کنکور و افرادی که المپیادی هستند می‌کند که خوشبختانه به جواب هم رسیده است.
برای رتبه‌های زیر ۲۰۰ کنکوری‌ها و المپیادی‌ها، رشته‌های خاصی را اعلام کردهایم که با انتخاب این رشتهها دانشجویان از ابتدا بورس می‌شوند و حقوق دریافت می‌کنند، این دانشجویان اگر مستقیماً سطح علمی‌شان را حفظ کنند میتوانند تا مقطع دکتری ادامه دهند؛ به طوری که شغل‌شان تضمین شده است و میتوانند عضو هیأت علمی دانشگاه شوند
درمورد بورسیه آموزشی هم برای دانشجویان کارشناسی و کاردانی، کارهای بسیار زیادی انجام شده و ۵ هزار بورس در داخل دفترچه کنکور ارائه شده که شیوه‌نامه‌اش ابلاغ و اجرایی شده است.
برای نخستین‌بار است که موضوع سرآمدان آموزشی را داریم تا بتوانیم «حکیم» معرفی کنیم. این طرح تمدن ایرانی اسلامی است و آیین‌نامه‌اش تصویب، ابلاغ و اجرا شده است. در حال برنامه‌ریزی هستیم تا بتوانیم امسال به سمتی برویم که مانند سابق که در ایران حکیم وجود داشت، چند نفر حکیم معرفی کنیم.
* اصلاح ۱۵۰۰ رشته تحصیلی و تغییر متون آموزشی
پیرامون اصلاح متون آموزشی نیز تغییر و اصلاح ۱۵۰۰ رشته تحصیلی آغاز و آیین‌نامه‌اش ابلاغ شد. به مجموعه‌های دانشگاهی و افرادی که در بحث اصلاح رشتهها فعالیت دارند تأکید کردهایم دو پیوست اشتغال و باور اعتقاد ایرانی اسلامی را در نظر بگیرند. اشتغال برای دانشجویی است که قصد دارد توانمند شود و احراز شغل کند و باور اعتقاد ایرانی اسلامی هم دستاوردهای علمی که در تمدن ایرانی اسلامی وجود دارد را به دانشجویان منتقل می‌کند و این باور شکل می‌گیرد و اگر هم این باور شکل گرفته، قطعاً قوی‌تر می‌شود.
این مسیر، مسیر مهمی است که شروع شده و به دانشگاه‌ها اجازه داده‌ایم تا ۴۰ واحد درسی بورس کنند که این واحدها در مباحث جامعه و صنعت، رشته‌های علوم انسانی، غیرعلوم انسانی و صنعتی تدریس شود. از این ۴۰ واحد درسی ۱۵ واحد کارورزی و کارآموزی است تا دانشجویان بتوانند آموزش پایدار (کوآپ) داشته باشند و به صنعت بروند و شغل‌شان هم تضمین شده باشد؛ البته در بورس هم اینطور است دانشجویان از ابتدا حقوق می‌گیرند و این موارد تعدادی از دستاوردهای بسیار خوب است که طی این ۲ سال انجام شده و برخی نیز شروع شده است.
* لامپ ۱۱۰۰ رشته بدون شغل خاموش شد
فارس: درباره آمایش آموزش عالی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
عموعابدینی: در این راستا کارهای زیادی انجام داده‌ایم. لامپ ۱۱۰۰ رشته در کارشناسی ارشد را که شغلی برایشان وجود ندارد را خاموش کردهایم. اعلام کردهایم برای رشته‌هایی که بازار کار ندارند فعلاً پذیرش دانشجو صورت نگیرد و اگر می‌خواهند دانشجویی پذیرش کنند از طریق بورس صورت گیرد.
همچنین ۲۰ هزار کدرشته محل را در برنامه قرار داده‌ایم. کارگروه مدیریت استانی برای نخستین بار چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب مانند استاد محوری را در نظر گرفتیم تا استان‌ها، استانداران، نمایندگان‌شان یا رؤسای داشگاه‌های معین کارگروهی تشکیل دادند و تا الان لامپ بیش از ۲۰ هزار کدرشته را خاموش کردیم و عنوان کردیم برای این کدرشته‌ها شغل وجود ندارد و اگر می‌گویید شغل وجود دارد، شما به ما بگویید بورس اعلام کنید و اگر بورس دادند و جایی اعلام نیاز کرد، لامپ این کد رشتهها روش می‌شود. در غیر این صورت از ۸۰-۶۰ هزار رشتهها و جاهایی که سالیانه تغییر می‌کند، بر اثر نیازمان ۲۰ هزار کدرشته در آمایش رشته اشتغال قرار دادیم و مدل ساماندهی واحدهای اموزشی را درآوردیم که در حال بحث هستیم.
در حال حاضر در حال ساماندهی ۴۰۰ واحد مرکز دانشگاهی هستیم. برخی می‌گفتند باید حذف شوند و ما نمی‌گوییم، حذف شوند؛ ظرفیتی وجود دارد و مردم نیاز دارند و زیرنظر دانشگاهی که از نظر اعتبار علمی، توانمندی استاد و امکانات آن مجموعه را خوب حمایت کند بروند و درواقع در حال بررسی کارگروه مدیریت استانی هستیم
مأموریت‌گرایی دانشگاه‌ها در حال مشخص شدن است. برای طرح تحول هم کارهای خوبی انجام شده و برای دانشگاه‌های نسل جدید، دانشگاه‌های حکمت‌بنیان و دانشگاهی که مبتنی بر تمدن ایرانی اسلامی هستند، تصمیم‌سازی می‌کنند که کار آن شروع شده و به ۲۰ دانشگاه‌های برتر که سهم‌شان بالای یک درصد تولید علم جمهوری اسلامی بوده، مجوز داده شده تا دانشکده علوم و فناوری‌های راهبردی تأسیس کنند.
اساس این دانشکده‌ها با مدل جدید برنامه‌محوری، استادمحوری، شاگردپروری و اخلاق‌محوری است. این مدل که شکل بگیرد قابل توسعه است و تمام برنامه‌های مربوط به حوزه برنامه‌های دانشگاه حکمتی شامل برنامه‌محوری، استامحوری، شاگردپروری و اخلاق محوری را طی چند ماده قانونی در برنامه توسعه هفتم آورده‌ایم که مصوب شده تا ۵ سال آینده ۳۰ دانشگاه تبدیل به دانشگاه تمدنی شوند.
برنامه محوری، استادمحوری و شاگردمحوری در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا انجام می‌شود. مطالعات‌مان نشان داد این مدل، مدل ایرانی اسلامی است. یونسکو هم مصوب کرده دانشگاه جندی شاپور هم نخستین دانشگاه ایرانی است که به حکمت‌خانه‌ها ختم می‌شود. الحمدلله این فضا هم شروع شده و جزو دستاوردها و برنامه‌های ۲-۱ ساله بوده؛ هرکدام از طرح‌هایی که مطرح کردم یا مطرح می‌کنم به اینگونه نیست که بگویم در حال تصویب هستند، اینها یا مصوب شده یا ابلاغ شده یا در حال اجرا است یا اجرا شده و در حال توسعه است.
شاهد برنامه‌های تحولی و اساسی در حوزه آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری در مجموعه دانشگاه هستیم؛ هرچند مشکلات زیاد است ولی به نظر می‌رسد همه مدیران ارشد حوزه آموزش عالی دست به دست هم داده‌اند تا بتوانند این مشکلات را حل کنند و تحول لازم را انجام دهند.
* تشریح اقدامات وزارت علوم در حوزه آموزش بین الملل
فارس: در حوزه بین‌الملل چه اقداماتی انجام شده است؟
عموعابدینی: البته برنامه‌هایی در دست اقدام داریم. آیین‌نامه‌ای در حوزه بین‌الملل مشخص شده که یک آیین‌نامه جامع است که نشان می‌دهد دانشگاه‌های‌مان چگونه میتوانند پردیس‌های بین‌المللی داشته باشند و بتوانند خارج از کشور کارهای آموزشی و پژوهشی را توسعه دهند. اگر این طرح مصوب شود حوزه دیپلماسی‌مان بسیار توسعه می‌یابد و کار به خوبی انجام می‌شود.
همچنین برنامه‌های خاصی در حوزه توسعه دیپلماسی آموزشی برای حوزه‌های شانگهای و بریکس انجام و برنامه‌ریزی کردهایم. درواقع با مکاتباتی که صورت گرفته برنامه‌های با آیسسکو و کامستک در حال پیش‌روی است. به هر حال فضا در حال آمده شدن است و نیاز هست همزمان شیوه‌‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌ها را در شورای گسترش و شورای برنامه‌ریزی کنیم و به هر حال جزو برنامه‌های اساسی ما توسعه دانشگاه حکمت بنیان برمبنای تمدن ایرانی اسلامی است.
خوشخبتانه کمیته‌ها فعال هستند و تعدادی از شیوه‌نامه‌های مرتبط با آنها تهیه شده و تعدادی نیز در حال تهیه شدن است.چون نخستین دانشگاه مربوط به ایرانی‌ها بوده با مذاکراتی که با یونسکو یا کامستک داشته‌ایم این مدل را قبول کردند تا مرکزیتی با ایران پیدا کند تا بتواند تجارب این دانشگاه را که همراه با اخلاق محوری هست را به دانشگاه‌های دیگر در سطح دنیا انتقال دهد.
پایان پیام/