احسان رستگار: تهیه‌کننده «رهایم کن» بهتر است درباره اثر خودش صحبت کند/ جامعه ایران در قبال رانت‌خواران هنری بی‌تفاوت نیست
دیروز بعد از همه‌گیر شدن نقدها به سریال «رهایم کن» مجید مولایی تهیه‌کننده سریال، اقدام به انتشار ویدئویی در پاسخ به انتقادات مطرح شده کرد، در همین رابطه با احسان رستگار منتقد و کارشناس سینما و تلویزیون به گفت‌وگو نشستیم تا اظهارات تهیه‌کننده «رهایم کن» و این منتقد را متناظر با یکدیگر بررسی کنیم.
خبرگزاری فارس-گروه هنر و رسانه: سریال «رهایم کن» این روزها تبدیل به یکی از خبرسازترین آثار شبکه نمایش خانگی شده است، سریالی که بدون مجوز ساترا توسط یکی از سکوهای پخش شبکه نمایش خانگی پخش و باعث اعتراض عموم مردم نسبت به محتوای غیر اخلاقی‌اش شد. در همین رابطه در سامانه «فارس من» خبرگزاری فارس پویشی انتقادی علیه سریال «رهایم کن» شکل گرفته، که تعداد کاربران آن حدود هفت هزار نفر است.
دیروز بعد از همه‌گیر شدن نقدها به سریال «رهایم کن» مجید مولایی تهیه‌کننده سریال، اقدام به انتشار ویدئویی در پاسخ به انتقادات مطرح شده کرد، در همین رابطه با احسان رستگار منتقد و کارشناس سینما و تلویزیون به گفت‌وگو نشستیم تا اظهارات تهیه‌کننده «رهایم کن» و این منتقد را متناظر با یکدیگر بررسی کنیم. در ابتدا ویدئو حرف‌های مجید مولایی ارائه می‌شود و در ادامه تحلیل احسان رستگار از گزاره‌های مطرح شده توسط ایشان.
فارس: در ابتدا و در نگاه کلی به سخنان مجید مولایی چه نظری در رابطه با این مسائل دارید؟
رستگار: آقای مولایی در تمامی طول این ویدئوی سه دقیقه‌ای مدام تکرار می‌کنند که نمی‌دانم، نمی‌دانم و نمی‌دانم، اما در بخش دیگری از صحبت‌هایش اظهار دانایی بسیاری دارند و معتقدند که حتی از پشت پرده‌ها علیه «رهایم کن» هم خبر دارند، در مرحله اول به‌نظرم باید ایشان تکلیفشان را با خودشان‌مشخص کنند که از اساس قرار است ایشان در مقام دانا به مطالب گفت‌وگو کنند و یا اظهار عدم اطلاع داشته باشند.
از طرف دیگر هم باید بگویم من نقد آثار مختلف سینما و یا تلویزوین را از «رهایم کن» شروع نکرده‌ام و ۱۴ سال است به عنوان منتقد سینما می‌نویسم. دوستانی هم که موضع‌گیری کردند، بسیاری‌شان منتقد بودند و زننده است که آقای مولایی، شغل و مهارت منتقدانی که با رهایم کن مخالفت کرده‌اند را زیر سؤال برد.
فارس: «رهایم کن» از چه منظری برای شما مورد توجه است؟
رستگار: به نظرم این سریال از دو منظر اهمیت دارد، اولی از نظر فرم ساخت که به‌نظرم مجموعه پیش‌رویی نبوده و کار جدیدی هم انجام نداده است، از اساس «رهایم کن» کپی برخی از آثاری‌است که قبل از خودش پخش شده؛ مجموعه‌ای است با ضرب‌آهنگ کند و ملال‌آور، با شخصیت‌پردازی‌های ضعیف و مروّج سبک زندگی طبقه‌ای خاص در قبل انقلاب.
وقتی هم که شما افعال غیراخلاقی را به‌عنوان یک سبک زندگی کلی وارد سریال می‌کنید این کار دیگر از از یک صحنه عادی در یک فیلم بیشتر جلوه می‌کند؛ نمی‌دانم شاید این اتفاق از نظر سازندگان سریال عادی باشد اما قطعا این حجم از رفتارهای غیر اخلاقی از نظر فرهنگی و تمدنی ما و جامعه ایرانی قابل پذیرش نیست.
منظر دوم هم از این حیث است که شکل عجیبی از محتوای غیر اخلاقی را ارائه داده، در یک دست، جام می‌دارند و در دست دیگر، سیگار. شرب خمر و استعمال دخانیات در تمامی طول سریال حضور همیشگی دارد و شخصیت‌پردازی سیگار و الکل از شخصیت‌پردازی نقش‌های عادی مجموعه، دراماتیک‌تر است. حتی شبه‌قهرمان داستان، حاتم نائب‌سرخی که تنابنده نقش آن را بازی می‌کند از این قاعده مستثنی نیست، وقتی هم که شما این افعال را به‌عنوان یک سبک زندگی کلی وارد سریال می‌کنید و بارها توسط شخصیت‌های مختلف داستان آن را به رخ می‌کشید، این کار دیگر از از یک صحنه عادی در یک فیلم بیشتر جلوه می‌کند؛ نمی‌دانم شاید این اتفاق از نظر سازندگان سریال عادی باشد اما قطعا این حجم از رفتارهای غیر اخلاقی از نظر فرهنگی و تمدنی ما و جامعه ایرانی قابل پذیرش نیست.
فارس: فکر نمی‌کنم تا کنون انتقادی نسبت به شخص مجید مولایی مطرح شده باشد، کما اینکه ایشان در فیلم مذکور هم خود را صاحب 13 فیلم دیگر می‌داند که در تلویزیون هم پخش شده است.
رستگار: من خودم تا کنون نقدی بر شخص آقای مولایی نداشته‌ام، اسم ایشان را نه در توییت‌ها و نه در «سلام تهران» شبکه‌ی پنج نیاوردم، اصلا خصومتی هم با ایشان ندارم، ایشان در صدا و سیما یعنی در همان نهادی که امروز نقدش می‌کند، آثار متعددی ساخته و فرصت‌های بسیاری از سوی تلویزیون خصوصا شبکه سوم سیما مخصوصا دوران آقای اصغر پورمحمدی به آقای مولایی داده شده تا ایشان به‌عنوان یک فیلمساز مطرح شود، عمده‌ی سابقه ایشان در تلویزیون است و در اول از همه باید بهشان گفت که نباید ژست فیلم سازانی را بگیرند که از ابتدا در شبکه نمایش خانگی متولد شده و شروع به فعالیت کرده‌اند، ما مشکلی هم با ادامه فعالیت ایشان نداریم و در جایگاهی نیستیم که برای ایشان تصمیم بگیریم و ان شاء الله برگردند به همان سبک سریال‌سازی‌شان در صدا و سیما، و حوزه کاری ایشان ربطی به کار ما ندارد که منتقدان بخواهند جایشان را بگیرد.
منتقدان عموما نقدشان معطوف به ساختار و محتوای «اثر هنری» است، و یا زمینه‌های فرهنگی اجتماعی سیاسی اثر را واکاوی می‌کنند، عموما کمتر «مؤلف» در مرکز نقدها و تحلیل‌های نو قرار می‌گیرد، نقدهای متاخرتر از هر دوی اینها عبور کرده و جایگاه «مخاطب» را بررسی می‌کند. نقد اصلی به سریال «رهایم کن» هم از همین منظر و مبتنی بر نگاه فرهنگی مخاطبان ایرانی است
مولایی فیلم‌سازی است که کارش را از صدا و سیما شروع کرده و بعضا آثار قابل قبولی هم داشته است، اما این اظهارات می‌تواند «نقد مؤلف» را هم به مجموعه انتقادات مطرح شده در رابطه با «رهایم کن» اضافه کند ولی پیش از این صرفا متمرکز بودیم بر نقد تألیف؛ جایگاه مخاطب، ساختار و محتوای اثر و ایضاً مباحث مرتبط با مدیریت فرهنگی و مجوزی انتشار و تبلیغات سریال که خب به اصرار ایشان، گویا مجبوریم از این به بعد سراغ «نقد مؤلف» هم برویم.
فارس: در رابطه با سریال صحبت کنیم، تهیه‌کننده در ویدئو اخیر گفته است:« این مجموعه چهاردهمین سریالی است که من در مقام تهیه کننده به تولید سریال های نمایشی پرداختم و این سریال ها اکثرشان از تلویزیون پخش شده و مورد استقبال گسترده مخاطبین قرار گرفته است.ما نه موجودات عجیب و غریبی هستیم که از نبوغ خاصی برخورداریم یا اینکه ادعا می کنیم خطا نمی کنیم که انسان جایزالخطا و ممکن الخطاست. سریال «رهایم کن» هم از این امر مستثنا نیست. وقتی نزدیک هزار دقیقه یک محصول داستانی تولید می کنیم ممکن است یک جاهایی خطا کرده باشیم که حتما این خطا را می‌پذیریم.»؛ آیا اشتباه تنها در حد دقیقه بوده است؟
رستگار: «رهایم کن» سریالی کاملا رها است، چه از نظر محتوا و چه ساختار از قاعده‌ای پیروی نمی‌کند اما دیگر نکته مهم در رابطه با آن مجوزی است که باید از ساترا دریافت می‌کرده اما بدون آن پخش شده است، ما با هر سریالی که از ساترا مجوز نداشته باشد مخالفیم چراکه اخذ مجوز مسیر قانونی پخش فیلم در شبکه نمایش خانگی است اما «رهایم کن» اگر از ساترا هم مجوز می‌گرفت باز هم با محتوای آن مخالفت می‌کردیم و با ساترا هم وارد گفت‌وگو می‌شدیم که چرا به چنین سریالی با این محتوا مجوز داده است؛ هرچند ساترا هیچگاه به چنین محتوایی مجوز پخش نمی‌دهد.
فارس: شاید به همین دلیل عوامل سریال تلاشی برای اخذ مجوز از ساترا نکردند.
رستگار: اگر «رهایم کن» را وارد مراحل اخذ مجوز می‌کردند گمان نکنم ساترا با اصل سریال و ساختش مخالفتی می‌کرد و احتمالا اصلاحیه‌هایی را برای حذف و یا تغییر برخی از صحنه‌ها می‌داد، اصلاحاتی که به‌نظر آسیب کمی را هم به روند داستان وارد می‌کرد و اتفاقا به نفع اصل سریال بود چراکه آن را وارد این حواشی ایجاد شده نمی‌کرد و «رهایم کن» هم مانند بسیاری از تولیدات دیگر این حوزه بدون حاشیه دیده می‌شد.
هرچند شاید خود عوامل سازنده سریال به این حواشی علاقه داشته باشند و آن را دست‌مایه‌ای برای دیده‌شدن بیشتر اثرشان کرده باشند.
فارس: تهیه‌کننده «رهایم کن» همچنین انتقادهایی که به سریال «رهایم کن» شده است را هجمه می‌داند و معتقد است که برخی بدون اینکه سریال را ببینند آن را بر اساس یک عکس یا دیالوگ قضاوت کرده اند، در این رابطه چه نظری دارید؟
رستگار: من عادتی چند سالِ دارم که مطابق شغلم تمامی آثار شبکه نمایش خانگی را در همان روز انتشار می‌بینم، منتقدان بسیاری را هم می‌شناسم که تمامی این آثار را نگاه می‌کنند و نظر تخصصی‌شان را می‌دهند، کسی بدون دیدن سریال آن را نقد نکرده است اما شاید تهیه‌کننده از چیز دیگری ناراحت باشد.
شاید ایشان از این ناراحت است که انتقادات مطرح شده باعث شده تبلیغات محیطی و تابلوهای تبلیغاتی در سطح شهر تهران که توسط وزارت ارشاد و شهرداری تهران انجام شده، در حال جمع‌آوری هستند و رانت‌های ایشان نتوانستند از این اتفاق جلوگیری کنند.
گروه سایه حامیان و پشتیبانان رانت‌های شما هستند که می‌توانید بدون مجوز اینگونه بدون توقف سریالتان را پخش کنید و کسی جلویتان را نمی‌گیرد.
ایشان در سخنانش از «گروه سایه» نام برده است، قصد نداشتم از این سخنان مطرح کنم اما وقتی صحبت از گروه سایه می‌شود باید بگویم که گروه سایه حامیان و پشتیبانان رانت‌های شما هستند که می‌توانید بدون مجوز اینگونه بدون توقف سریالتان را پخش کنید و کسی جلویتان را نمی‌گیرد و به بهترین شکل، از تبلیغات ویژه‌ی محیطی هم برخوردار شوید.
«رهایم کن» باید مسیر مشخص و قانونی‌ای را که برای همه آثار متصور است چه در تولید، چه در پخش و چه در اکران تبلیغات شهری رعایت می‌کرد که این اتفاق از اساس و از ابتدا رخ نداده است.
فارس: مسیر «رهایم کن» از ابتدا تا پخش را غیر عادی و غیر قانونی می‌دانید؟
رستگار: سریال غیر قانونی و بدون مجوز پخش می‌شود، ما اجازه نمی‌دهیم یک سریال مسیری را که همه همکارانشان به‌طور معمول طی می‌کنند را دور بزند و از مسیر خلاف قانون اقدام به فعالیت هنری داشته باشد، همه فیلم‌سازان مسیر قانونی را طی می‌کنند و حتی سریالی مثل «پوست شیر» غیر از برخی موارد خاص، در کل مطابق با قانون و با دریافت مجوز از نهادهای مربوطه پیش رفت و فارغ از نقدهای سینمایی جدی‌ای که به این مجموعه دارم، اما در کل برای سازندگانش بسیار موفق بود و این یعنی ساترا جلوی موفقیت آثار را نمی‌گیرد.
فارس: مجید مولایی انتقادات از «رهایم کن» را سازمان یافته دانسته و گفته است که این یک هجمه علیه این سریال توسط غیر منتقدها است، چه نظری در این باره دارید؟
رستگار: سازمان یافتگی‌ای در این نظرات وجود ندارد اما گاهی ممکن است با تکرار یک حرف درست توسط چند منتقد، توجه باقی افراد هم به آن موضوع جلب شود و یک انتقاد سراسری علیه آن موضوع شکل بگیرد، در این مورد هم همین اتفاق رخ داده است؛ نقدی توسط امثال بنده مطرح شده و منتقدها و مردم عادی هم توجهشان به آن جلب شده است، آنها که نوشتند منتقدند و برخی از مردم عادی هم علیه این سریال مواضعشان را بیان کردند که این هم حق طبیعی شهروندی‌شان است.
آنها هم شهروندان جمهوری اسلامی ایران هستند و همانطور که در انتخابات شرکت می‌کنند، در انتخاب آثار شبکه‌ی نمایش خانگی و نظر دادن درباره آن آثار نیز می‌توانند آزادانه نظر دهند و اتفاقا رعایت حقوق معنوی مخاطب در این رابطه بسیار مهم است، شاید آقای مولایی توقع یک جامعه تک‌صدا و فاشیستی را دارند که بدون انتقاد بگذارد ایشان سریالش را بدون مجوز، تولید، منتشر و تبلیغ کند؛ شرمنده‌ایم آقای مولایی که جامعه ایران فاشیستی نیست و در قبال رانت‌خواران هنری بی‌تفاوت نمی‌ماند.
البته در این مورد هم انتقادات فقط به گوش وزارت ارشاد و شهرداری تهران رسید و باعث جمع‌آوری تبلیغات شهری این سریال شد اما هنوز «رهایم کن» پخش می‌شود و هیچکس نتوانسته جلوی پخش آن را بگیرد.
فارس: تهیه‌کننده «رهایم کن» گفته است:«سریال «رهایم کن» هزینه چه چیزی را پس می‌دهد؟ من نمی‌دانم. آیا اختلاف میان صداوسیما، وزارت ارشاد و پلتفرم‌ها در نوع مدیریت و پالایش آثار است که «رهایم کن» را مورد هجمه قرار می‌دهد؟ نمی‌دانم. آیا رقابت میان صداوسیما و پلتفرم‌های خصوصی که صنعتی را رشد می‌دهند که مخاطب امروز به جای استفاده از ماهواره و شبکه‌های خارجی به محصولات بومی رجوع کند و با آنها سرگرم باشد. این رقابت باعث این انگیزه‌هاست؟ نمی‌دانم.» آیا واقعا این مسائل وجود دارد و ربطی به این سریال پیدا می‌کند؟
بعید می‌دانم در مورد این سریال اختلافی میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما و ساترا وجود داشته باشد، حتی به‌نظرم وزیر ارشاد و رئیس سازمان صدا و سیما هم در این مورد هم‌نظر باشند
رستگار: در این مورد چند نکته قابل بیان است، اول اینکه بعید می‌دانم در مورد این سریال اختلافی میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما و ساترا وجود داشته باشد، حتی به‌نظرم وزیر ارشاد و رئیس سازمان صدا و سیما هم در این مورد هم‌نظر باشند. آیا این اختلاف از اساس وجود دارد؟ نمی‌دانم اما باید گفت این مطلب به آقای مولایی و اثرشان چه ربطی دارد؟ ایشان باید در رابطه با اثر خودشان صحبت کنند، باید در رابطه با محتوای «رهایم کن» نظرشان را اعلام کنند، آیا این سریال دارای محتوای غیر اخلاقی نیست؟ آیا رانت باعث پخش بدون مجور این سریال از فیلیمو نشده است؟ آیا ایشان تلاش دارد با فعالیت غیر قانونی توجه‌ها را جلب سریالش کند؟
اینها تمام پرسش‌هایی است که آقای مجید مولایی باید پاسخگوی آن باشد و اگر در رابطه با همه اینها صحبت کند دیگر وقتی برای نظر در رابطه با اختلاف نهادهای مختلف نظام پیدا نخواهد کرد کما اینکه اصلا در صلاحیت ایشان نیست که در باب سیاستذاری فرهنگی و اختلا نظرهای نهادهای فرهنگی نظام نظری بدهد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما، هر دو مجدّانه در تلاشند تا وظایف قانونی‌شان را فارغ از حواشی امثال آقای مجید مولایی، به نحو احسن انجام دهند و امثال این فیلم‌سازان، نخواهند توانست بین تصمیم‌گیران فرهنگی کشور، تفرقه‌افکنی کنند.
به‌نظرم کشاندن نظرات به سمت دیگری غیر از سریال کمکی به ایشان نمی‌کند، تهیه‌کننده باید پاسخگوی سریال خود باشد؛ نمی‌دانم چه کسی ایشان را متوهم کرده و قانع کرده که علیه سریالشان فضاسازی شده است اما باید به ایشان گفت: آقای مولایی خود را قربانی سکوی متخلف فیلیمو و اهداف تجاری برادران مالک آن نکنید، حیف شماست که آبرویتان را فدای فیلیمو و اهداف مالی‌اش کنید.
فارس: مولایی در پایان گفته است: « آیا بناست که به ما بگویند شماها از این گردانه خارج هستید و گروه دیگری بیایند؟ نمی‌دانم اما اگر هدف سوم هست بسیار هم عالی. به قول مولانا گر تو بهتر میزنی بستان بزن».
رستگار: کسی قرار نیست جای ایشان را بگیرد و جدا از این سریال مجید مولایی آثار خوبی هم دارد که در صدا و سیما به نمایش درآمده و از اساس با همین آثار به جایگاه فعلی‌اش رسیده است و تأکید می‌کنم که ما برای ایشان آرزوی توفیق روزافزون داریم و ان شاء الله در آینده فیلم‌نامه‌های مجموعه‌ها و فیلم‌هایی را بنویسند و حتی خودشان آنها را بسازند که باعث حمایت مخاطبان و منتقدان شود.
پایان پیام/