روان درمانی، خدمتی لوکس یا مطالبه جامعه؟
سلامت روان یکی از دغدغه‌های پنهان جامعه است که با وجود شرایط اجتماعی و اقتصادی تحت خطر و آسیب قرار دارد و شاید پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روان بتواند افراد بیشتری را برای استفاده از مشاوره و روان درمانی ترغیب کند.
فارس پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- ایرنا نوشت: سلامت روان کلید واژه‌ای در کلام بسیاری از مسئولان است، اما این کلام معمولا فقط در همان حد باقی می‌ماند و اقدام یا حمایت خاصی در درمان روان‌های پریشان جامعه نمی‌شود. روان‌هایی که اگر آزرده باشند، جسم را از پا در می‌آورند و نتیجه آن، درگیری یک خانواده و حتی یک جامعه خواهد بود.
هرچند بسیاری حداقل تلاش می‌کنند خود را نگران سلامت روان جامعه نشان بدهند، اما اگر افراد و جامعه خودشان به این فکر نیافتند که چرا باید به سلامت روان توجه کنند، نتیجه مطلوبی حاصل نخواهد شد.
اکنون در همین وضعیت، از اواخر سال ۱۴۰۱ گفته شد که خدمات مشاوره و روان درمانی تحت پوشش بیمه قرار خواهد گرفت. تکلیفی که به تصویب شورای عالی بیمه سلامت هم رسیده و بیمه‌ها باید برای آن برنامه ریزی کنند، ولی آیا این پوشش بیمه‌ای می‌تواند افراد بیشتری را به استفاده از خدمات روان درمانی ترغیب کند؟
عدالت در سلامت، با پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روان
پانزدهم اسفند ماه ۱۴۰۱ بود که مریم بختیاری «نایب رییس انجمن روان شناسی بالینی» از پوشش بیمه‌ای اشکال مختلف روان درمانی شامل مشاوره، زوج درمانی و غیره خبر داد و گفت که از ابتدای سال ۱۴۰۲ اجرا می‌شود.
او گفته بود که پوشش بیمه‌ای خدمات روان درمانی در بخش‌های دولتی، خصوصی و نیمه خصوصی اجرا می‌شود. خدماتی که افراد می‌توانند با دفترچه بیمه پایه و پرداخت فرانشیز، از آنها استفاده کنند.
این موضوع یکی از آن مواردی است که جامعه همواره نیاز داشته، اما تاکنون انجام نشده بود یا حداقل به شکلی اجرا نمی‌شد که دسترسی عموم افراد به خدمات روان درمانی را تسهیل کند.
بختیاری درباره پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روان می‌گوید: به اجرای موفق پوشش بیمه‌ای خدمات روان درمانی خوش بین هستیم. این خدمات استانداردهایی دارند که در معاونت درمان وزارت بهداشت تعریف شده است. پوشش بیمه‌ای می‌تواند منجر به ساماندهی خدمات و تعیین ارزش خدمت شود.
نایب رییس انجمن روان شناسی بالینی در پاسخ به این سوال که آیا در سال‌های گذشته برای پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روان و تعریف استانداردهای خدمتی کم کاری شده، می‌گوید: در این زمینه شاید تلاش‌های انجام شده موفق نبوده است. در بخش دولتی در زمینه روان درمانی تلاش‌های زیادی انجام شده است. موضوعی که در خدمات سلامت روان اهمیت دارد، عدالت در سلامت است تا افراد مختلف بتوانند به خدمات دسترسی داشته باشند و بیماری شخص مزمن نشود. نمی‌توان تلاش‌های انجام شده را نادیده گرفت، اما موانعی وجود داشت که برطرف کردن آن نیازمند زمان بود.
چرا مردم و برخی مسئولان هنوز به اهمیت خدمات روان درمانی پی نبرده‌اند؟
یکی از مواردی که در دوران کرونا پر رنگ‌تر از قبل شد، خدمات مشاوره و روان درمانی بود. در این دوران به واسطه وضعیت اجتماعی و خانوادگی، بسیاری از افراد نیازمند خدمات مشاوره و روان درمانی شدند. دورانی سخت که بسیاری از روان شناسان را پرکار کرد و اتفاقا روان‌شناسان با استفاده از فضای مجازی و اپلیکیشن‌هایی که هنوز دچار فیلترینگ نشده بودند، خدمات سلامت روان را ارائه و به بسیاری از افراد جامعه کمک می‌کردند. موضوعی که پس از فیلترینگ اپلیکیشن‌هایی مانند واتساپ، منجر به دردسر بسیاری از روان شناسانی شد که خدمات را به صورت آنلاین به مراجعان خود ارائه می‌کردند. هرچند این موضوع هم مانند بسیاری از موارد دیگر از نظر سیاست گذاران اهمیتی نداشت و دردسر ایجاد شده برای ارائه دهنده و دریافت کننده خدمات سلامت روان، نادیده گرفته شد.
با این حال، کرونا منجر به این شد که بسیاری از افراد جامعه با اهمیت خدمات روان درمانی آشنا شده و به این سمت حرکت کنند که چرا باید از این خدمات استفاده کرد و در واقع نگاه به این خدمات تغییر کرد و دیگر خدمات لوکسی محسوب نمی‌شود که صرفا افراد محدودی از آن بهره‌مند می‌شوند.
نایب رییس انجمن روان شناسی بالینی در این زمینه می‌گوید: جنس اختلالات روانی، خاص است. افراد اگر دچار هر بیماری باشند، به هر حال بیماری آنها با خدمات پاراکلینیک شناسایی می‌شود. بیماران دیگر معمولا در خانواده یا جامعه می‌توانند جلب حمایت کنند، اما بیماران روانی حالت‌هایی را تجربه می‌کنند که نمی‌دانند راه حل آن چیست و ممکن است بیماری را به شرایط زندگی و گذشته و غیره نسبت بدهند. موضوع دیگر در این زمینه، انگ اجتماعی است. اگر کسی بگوید افسرده است، ممکن است در محل کار دچار مشکل شود.
وی ادامه می‌دهد: همواره می‌توان از گذشته نقد و به آینده نگاه کرد. باید به این فکر کنیم که برای برنامه‌های آتی سلامت روان باید چه کاری انجام داد. باید به انگ اجتماعی نیز توجه کرد. معمولا در همه دنیا، صحبت کردن درباره چیزی که ذهنی است و علامتی ندارد، ساده نیست. با توجه به دنیای جدیدی که با آن مواجه هستیم، باید نیروهای جدیدی تربیت کنیم. یکی از مباحث جامعه ما سالمندی است و باید مشاوره و روان شناسی سالمندی در جامعه جا بیفتد. نظام سلامت باید به موضوع روان شناسی سالمندی، نوجوانان و بحث فضای مجازی توجه کند.
بختیاری می‌گوید: بسیاری از مسائل در کشور ما روانی اجتماعی است. دوگانگی بین جسم و روان وجود ندارد و وقتی کسی بیماری جسمی پیدا می‌کند، همبود آن، مشکلات روانی هم خواهد داشت. همچنین اگر کسی دچار افسردگی باشد، ممکن است مشکلات جسمی هم پیدا کند. بنابراین به آگاهی عمومی و بازنگری در برنامه‌های آموزشی نیاز داریم تا مسائل و مشکلات مردم را پاسخ بدهد.
نایب رییس انجمن روان شناسی بالینی می‌گوید: جامعه در شرایطی می‌تواند از نظام سلامت تقاضا داشته باشد که رسانه‌ها روی موضوع سلامت روان بیشتر کار کنند. رسانه زبان جامعه است و باید موضوع سلامت روان برجسته شود. زیرا این موضوع نیاز امروز جامعه است.
ابلاغ پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روان به بیمه‌ها
موضوع پوشش بیمه‌ای خدمات مشاوره و روان درمانی و دستور العمل خرید راهبردی خدمات روان درمانی در جلسه‌های مختلفی در دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت بررسی و تدوین شده و در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۴۰۱ برای اجرا از ابتدای سال ۱۴۰۲ به سازمان‌های بیمه گر پایه ابلاغ شده است.
مهدی رضایی «معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران» در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بیماری‌های روان به ویژه افسردگی از یک سو می‌تواند استعداد ابتلا به بیماری‌های جسمی متعددی از جمله بیماری‌های قلبی، دیابت و سکته و غیره را افزایش بدهد و از سوی دیگر منجر به بروز ناهنجاری‌های اجتماعی مانند طلاق و اعتیاد شود.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین پوشش بیمه‌ای خدمات روان درمانی از جمله خدمات روان درمانی فردی و گروهی، خانواده درمانی، زوج درمانی زناشویی و افزایش سطح دسترسی بیماران به این خدمات ضروری، گامی موثر در ارتقای سلامت روان در جامعه محسوب می شود. این خدمات قبلا صرفا در صورت تجویز و ارائه توسط روان پزشکان مشمول پوشش بیمه بود، اما بر اساس دستورالعمل اخیر از سال ۱۴۰۲ در صورت ارائه توسط روان شناسان نیز تحت پوشش بیمه قرار گرفته است.
بیمه‌ها با چه کسانی قرارداد منعقد می‌کنند؟
موضوع دیگر در زمینه پوشش بیمه‌ای خدمات روان درمانی، انعقاد قرارداد بیمه‌ها با ارائه دهندگان خدمات سلامت روان است که قدر مسلم در استانداردهای تدوین شده در این زمینه، تعریف شده است. هرچند تاکنون فراخوانی در این زمینه در رسانه‌ها منتشر نشده و مشخص نیست با گذشت یک ماه از سال، چه تعداد از روان شناسان با سازمان‌های بیمه‌گر پایه قرارداد بسته‌اند.
معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران در این زمینه می‌گوید: افراد صاحب صلاحیت برای تجویز و ارائه خدمات روان درمانی شامل روان پزشکان و MD-PHD روان شناسی بالینی و دکترای تخصصی روان شناسی بالینی و روان شناسی سلامت هستند که مطابق مفاد مندرج در ابلاغیه دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت، سازمان‌های بیمه گر پایه مجاز به انعقاد قرارداد با این روان شناسان از ابتدای سال ۱۴۰۲ هستند.
وی درباره مکان‌های ارائه این خدمات نیز بیان می‌کند: خدمات روان درمانی مندرج در دستورالعمل در وضعیت‌های بستری یا بخش روان بیمارستان عمومی یا روان پزشکی و در درمانگاه یا کلینیک یا مطب یا دفتر کار به صورت سرپایی در کلیه مراکز دولتی، خصوصی، خیریه و عمومی غیردولتی تحت پوشش سازمان‌های بیمه گر پایه خواهد بود و این دستورالعمل از ابتدای سال ۱۴۰۲ لازم الاجرا شده است.
نتیجه‌گیری
خدمات سلامت روان در طول سال‌های گذشته بسیار مغفول واقع شده است. هرچند همان طور که گفته شد، پس از همه‌گیری کرونا، نگاه جامعه به این خدمات تغییر کرد و بسیاری از افرادی که قبلا خدمات روان درمانی را انگ یا حتی خدمات لوکس می‌دانستند، حالا خودشان از این خدمات استفاده کرده یا دوستان یا خانواده را تشویق به استفاده از جلسه‌های روان درمانی می‌کنند.
نظام سلامت باید به این سمت حرکت کند که مسیر و بستر استفاده جامعه از خدمات سلامت روان را تسهیل کند. هرچند جامعه ما با مشکلات مختلف اجتماعی و اقتصادی درگیر است و تمام این مشکلات می‌توانند منجر به آسیب‌های روانی در افراد مختلف شوند، اما حداقل باید به واسطه ارائه خدمات سلامت روان و توجه به عدالت در سلامت در این زمینه، گوشه‌ای از آسیب‌های روانی ناشی از مشکلات اجتماعی و اقتصادی را برطرف کرد.
کم‌توجهی نظام سلامت و سیاست‌گذاران این حوزه نسبت به سلامت روان به هیچ عنوان توجیه پذیر نیست و در این زمینه علاوه بر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان‌های بیمه‌گر، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز باید ورود کرده و بسترهای مختلفی برای ارائه این خدمات پیش‌بینی شده و برگزاری کارگاه‌ها و جلسه‌های فردی و گروهی روان درمانی نیز تسهیل شود.
پایان پیام/غ