از رد پیشنهاد آمریکا تا ساخت 4 ورزشگاه فوتبال با بازیافت فیلتر روغن
پژوهشگران برتر ایرانی در دانشگاه تربیت مدرس به دانش فنی بازیافت فیلتر روغن دست یافتند و هدف از این طرح را رفع مشکلات و معضلات لاینحل کشور در بحث بازیافت مواد دورریختنی می‌دانند.
گروه دانشگاه خبرگزاری فارس- در جوامع صنعتی بازیافت ضایعات بسیار مهم است و اگر این اتفاق رخ ندهد موجب ضایع شدن خاک، آب و هوا می‌شود و در واقع آلودگی‌های بسیاری را ایجاد می‌کند که این موضوع جرقه‌ای شد برای بومی‌سازی دانش فنی بازیافت فیلتر روغن توسط پژوهشگران دانشگاه تربیت مدرس.
در حال حاضر بازیافت فیلتر روغن در بسیاری از کشورها اجرایی شده و تأثیرات مثبتی در کاهش آلودگی‌های زیست محیطی داشته است؛ کاهش آلودگی هوا از مهمترین مزیت‌های این طرح فناورانه است، که اینک تجاری‌سازی و اجرایش در کشور هدف اصلی این تیم تحقیقاتی است.
رامین کریم‌زاده دکترای مهندسی شیمی و رئیس دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه تربیت مدرس به عنوان مجری طرح و همکار وی علی اسلامی‌منش، دکترای مهندسی شیمی و یکی از پژوهشگران برتر ایرانی در لیست دانشمندان پر استناد جهان که سال‌ها در فرانسه و آمریکا مشغول کارهای پژوهشی و صنعتی بوده، توانستند دانش فنی بازیافت فیلتر روغن را در دانشگاه تربیت مدرس به سرانجام برسانند.
رامین کریم‌زاده هدف از این طرح را رفع مشکلات و معضلات لاینحل کشور در بحث بازیافت مواد دور ریخته می‌داند و تأکید می‌کند که مواد دورریختنی و بازیافتی مانند پلاستیک، باطری موبایل و کاغذ در کشور زیاد داریم که از همه مهمتر فیلترهای روغنی است که در تعویض روغنی‌ها عوض می‌شود.
علی اسلامی‌منش نیز معتقد است برای ایجاد یک واحد بازیافت فیلترهای روغن با ظرفیت ۵ هزار تن در سال به غیر از ساخت‌وساز و ساختمان‌سازی مبلغی کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است تا این طرح کامل شود.
وی می‌گوید با سود بازیافت قطعه فلزی که از کل فیلتر روغن ایالات متحده بدست می‌آید هر سال می‌توان ۱۳ ورزشگاه فوتبال ساخت؛ یعنی اگر در ایران یک سوم آنها خودرو داشته باشیم می‌توانیم با تولید این محصول هر سال حدود ۴-۳ ورزشگاه فوتبال فقط با بازیافت فیلتر روغن ایجاد کنیم و حدود ۳۰-۲۰ درصد از آلودگی که در شهرها وجود دارد از بین می‌رود.
مشروح گفت‌‌وگو با رامین کریم‌زاده رئیس دانشکده شیمی دانشگاه تربیت مدرس و علی اسلامی‌منش پژوهشگر برتر ایرانی را در زیر می‌خوانیم:
* جمع‌آوری فیلترهای روغن از تعمیرگاه‌ها و تعویض روغنی توسط دوره‌گردها
فارس: دلیل اصلی‌تان برای بومی‌سازی دانش فنی بازیافت فیلتر روغن چه بود؟
کریم‌زاده: مواد دورریختنی و بازیافتی مانند پلاستیک، باطری موبایل و کاغذ را داریم که از همه مهمتر فیلترهای روغنی است که در تعویض روغنی عوض می‌شود. تقریباً هر فیلتر روغنی حدود ۴۰۰-۳۰۰ گرم روغن دارد و به دلیل شیر یکطرفه‌ای که در این قوطی قرار گرفته امکان تخلیه ندارد؛ لذا برای اینکه این فیلترها بازیافت بشود (که نمی‌شود) دوره‌گردهای سطح شهر این فیلترهای روغن را از تعمیرگاه‌ها و تعویض روغنی‌ها جمع‌آوری می‌کنند و به حاشیه شهرها می‌برند و آنها را به صورت کوه در می‌آورند و در تاریکی شب با ریختن کمی نفت این فیلترهای روغنی را آتش می‌زنند که باعث آلودگی هوا، خاک و آب‌های زیرزمینی می‌شود. به عنوان مثال اگر با سوختن این فیلترها ۵ تن آهن بدست بیاید حدود ۵.۵ تن روغن می‌سوزد و مواد آلاینده‌ای که از سوختن این روغن‌ها ایجاد می‌شود، تمام هوای شهر را آلوده می‌کند مخصوصاً زمانی که باد از جنوب به شمال شهر تهران در حال وزیدن است؛ بنابراین سوداگران برای اینکه این آهن فیلتر روغن را بازیابی کنند به سوزاندن این ۵ تن روغن دست می‌زنند.
با یک محاسبه سرانگشتی که در تهران انجام دادیم متوجه شدیم روغنی که در تهران سوخته می‌شود معادل این است که تمام خودروهایی که در تهران حرکت می‌کنند روغن سوزی داشته باشند. فکر کنید تمام اتومبیل‌های شهر تهران روغن سوزی دارند و مراکز معاینه فنی چه کار خواهند کرد. در عین حال هیچ اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته. به طور مثال طی سالیان گذشته با شهرداری عسلویه جلساتی داشتیم که عنوان می‌کنند جمع‌آوری فیلترهای کارکرده برایشان امکان ندارد.
از طرفی حل این مسأله به لحاظ فنی در حوزه تخصصی‌مان است و در حال حاضر تقریباً نزدیک به ۳۰ سال است در حوزه کراکینگ و پیرولیز تخصص دارم و کار صنعتی انجام می‌دهم.
* کاهش ۳۰ درصدی آلودگی هوا با بازیافت فیلتر روغن
فارس: با به نتیجه رسیدن این کار چه میزان کاهش آلودگی هوا خواهیم داشت؟
کریم‌زاده: در صنایع مختلف پتروشیمی چه به لحاظ مهندسی، پژوهشی، ساخت و سنتز تخصص داریم و سالیان سال است فریاد می‌زنیم این فیلترهای روغن باعث تنگی نفس در افراد بالغ و کودکان می‌شود و فضا را به شدت آلوده می‌کند. اگر این مشکل حل شود قطعاً ۳۰ درصد از آلودگی هوا در شرایط بحرانی کم می‌شود اما در حال حاضر کاری که انجام می‌شود دعا کردن است، دعا می‌کنیم که باد به سمتی بیاید که آلودگی‌ها را ببرد!
به هر فرد یا وزارتخانه‌ای که فکر می‌کردیم بتواند در این راه کمک‌حالمان باشد مراجعه کردیم و اخیراً وزارت کشور به این موضوع توجه داشته و یک کمیته آلودگی هوا و کمیته محیط زیستی ایجاد کرده و از ما دعوت کرده در این مسیر حضور داشته باشیم، چند هفته از ارائه پروپزال‌مان گذشته ولی متأسفانه هنوز هیچ تماسی با ما گرفته نشده است. این پروژه به دلیل اینکه باعث کاهش آلودگی هوا و مربوط به شهروندان است یکی از دغدغه‌های اصلی ما است.
موضوع روغن سوزی‌ها و مشکلاتی که این فیلترهای روغن به همراه دارند را برای شهردار تهران نیز توضیح دادیم. یکسری مشکلاتی وجود دارد که نیاز به عزم جدی دارد و باید تشویق کنیم که این عزم و اراده ایجاد شود و بتوانند این فیلترها را جمع‌آوری کنند. شهرداری تهران در بحث جمع‌آوری تفکیک زباله‌ها تقریباً موفق عمل کرده است. یک کارخانه زباله سوزی حدود ۱۰ سال پیش توسط چینی‌ها احداث شده که کار بازیافت را به خوبی انجام می‌دهد که می‌توانند همین طرح را روی این فیلترهای روغن هم پیاده کنند با دانش فنی داخلی.
* تولید ۲ محصول آهن و گازوئیل با بازیافت فیلتر روغن
فارس: اجرای طرح بازیافت فیلتر روغن چه مقدار بودجه نیاز دارد؟
اسلامی‌منش: شما در نظر بگیرید برای ایجاد یک واحد بازیافت فیلترهای روغن با ظرفیت ۵ هزار تن در سال به غیر از ساخت‌وساز و ساختمان‌سازی مبلغی کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است تا این طرح کامل شود. شما حساب کنید این مبلغ در مقابل کاری که انجام می‌شود و کاهش آلودگی که دارد چقدر کم است؛ در مقابل هزینه‌هایی که امروزه وجود دارد این پولی که هزینه می‌شود ظرف مدت ۲ سال برمی‌گردد و ما به جای یک محصولی که دوره‌گردها بدست می‌آورند، دو محصول آهن و گازوئیل را تولید می‌کنیم، آن هم با خلوص بالا، که قطعاً آورده خوبی برایمان خواهد داشت.
طرح تصفیه فیلترهای روغن یک طرح کلان است. طراحی تمام تجهیزات و فرایند ورودی و خروجی این طرح توسط گروه ما انجام شده است و کارهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی مربوطه به طور کامل انجام شده و در حال حاضر به نقطه‌ای رسیده که می‌تواند به صورت صنعتی ساخته شود.
فارس: از فرآیند این طرح بیشتر برایمان بگویید.
اسلامی‌منش: فرایند این کار به این صورت است که فیلترهای روغن وارد یکسری کوره می‌شود که با کوره‌های معمولی فرق می‌کند و فرایند آتش‌زنی فیلترها در غیاب هوا انجام می‌شود. دوره‌گردها این فیلترهای روغن را در فضای آزاد می‌سوزانند که این موضوع باعث تبدیل روغن‌ها به مواد هیدروکربی و بسیار خطرناک می‌شوند که گوگرد دارند و موادی که اکسیدهای گوگرد و نیتروژن دارند بسیار بسیار سمی هستند.
این فرایندی که طراحی شده کاملاً دوستدار محیط زیست است و هیچگونه دور ریزی ندارد اما فرایند آتش‌سوزی که در محیط باز انجام می‌شد علاوه براینکه محیط زیست و هوا را آلوده می‌کند، مواد هیدورکربنی نیز در خاک نفوذ می‌کند و باعث خراب شدن سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود و به گیاهان آسیب می‌زند. در کل می‌توان گفت تمام کاری که فیلترها را در محیط آزاد آتش می‌زنند غیرقابل کنترل و غیرقابل قبول است؛ لذا فرایند طراحی شده در کوره‌های سربسته هیچ دورریزی ندارد و علاوه بر اینکه محیط زیست و هوا را آلوده نمی‌کند؛ بلکه سودآور هم هست.
به عنوان مثال شما اگر در کشورهای غربی برای تعویض روغن خودرویتان سری به تعویض روغنی بزنید بعد از اتمام کار فروشنده یک فاکتور به شما می‌دهد که چند مورد از جمله دستمزد، قیمت فیلتر روغن، قیمت روغن جدید و درنهایت مالیات بازیافت فیلتر نیز در فاکتور محاسبه می‌شود؛ یعنی ۵ تا ۱۰ درصد هزینه‌ای که برای تعویض روغن می‌دهید بایت مالیاتی است که دولت برای بازیافت اخذ می‌کند.
کشورهای غربی قانون‌های سفت و سخت زیست محیطی را اعمال می‌کنند و می‌گویند هر فیلتر روغنی که تعویض می‌شود بایستی در ظرف‌های مخصوص سازمان EPA و سربسته قرار داده شود؛ یعنی مانند تعویص روغنی‌های کشور ما نیستند که فقط یک سطل گذاشته باشند و فیلتر را دورن سطل زباله بیندازند تا بعد به دست دوره‌گردها و مافیای جمع آوری فیلترهای کارکرده برسد.
در کشورهای پیشرفته شرکت‌هایی در بخش خصوصی هستند که توسط ماشین‌آلاتی که دارند این پسماندها را جمع‌آوری و به شرکت‌های بازیافت منتقل می‌کنند که بخشی از این محصول به فلز تبدیل می‌شود و بخش دیگر هم تبدیل به مواد هیدروکربی مانند گازوئیل می‌شوند که گازوئیل را جدا می‌فروشند و فلز را هم به صنایع فولادی می‌فروشند که این موضوع به صورت روتین شده و درست است که این موضوع در ابتدا به صورت اجباری و قانون بوده اما در حال حاضر برای تمام این مراکز جا افتاده که باید این ظرف‌ها را کجا بگذارند و اگر این کار را نکنند با قانون مواجه هستند.
* ساخت ۴ ورزشگاه فوتبال با بازیافت فیلتر روغن
فارس: برای کشور ما چه آورده‌ای می‌تواند به همراه داشته باشد؟
اسلامی‌منش: با سود بازیافت قطعه فلزی که از کل فیلتر روغن ایالات متحده بدست می‌آید هر سال می‌توان ۱۳ ورزشگاه فوتبال ساخت؛ یعنی اگر در ایران یک سوم آنها خودرو داشته باشیم می‌توانیم با تولید این محصول هر سال حدود ۴-۳ ورزشگاه فوتبال فقط با بازیافت فیلتر روغن ایجاد کنیم و حدود ۳۰-۲۰ درصد از آلودگی که در شهرها وجود دارد از بین می‌رود.
در حال حاضر با مافیایی مواجه هستیم که این فیلتر روغن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و می‌سوزانند. افرادی هستند که به ما پیشنهاد همکاری و سرمایه‌گذاری دادند که این به تنهایی کافی نیست و نحوه جمع‌آوری مواد اولیه برای این طرح مهم است و نیاز به عزم جدی یک سازمان دولتی مانند محیط زیست و وزارت کشور را می‌طلبد که از قدرت اجرایی بالایی برخوردار هستند و برای این کار یک قانونی در نظر بگیرند.
این طرح از لحاظ انرژی بسیار قابل قبول است و انرژی مصرفی آن مانند آب، برق و گاز در حد پایینی است. اگر بتوانیم کارخانه‌ای در شهر تهران تأسیس کنیم ۴۰-۳۰ نفر به صورت مستقیم مشغول کار می‌شوند و علاوه بر این قطعاً همین دوره‌گردها هم از طریق این سیستم می‌توانند در همین کارخانه‌ها مشغول به کار شوند.
دکتر کریم‌زاده سالیان طولانی روی طراحی کوره‌های صنایع پتروشیمی که فرایند بسیار پیچیده‌تری دارد کار کرده؛ یعنی کوره‌ای که در این فرایند نیاز هست بسیار آسان‌تر است تا فرایند پتروشیمی که دکتر کریم‌زاده کوره‌های صنایع پتروشیمی را که طراحی کردند هما‌ن‌ها می‌توانند اینجا مورد استفاده قرار گیرند.
کل تجهیزات، ساخت و طراحی این طرح با ۱۰۰ میلیارد تومان جان می‌گیرد و ارزبری هم برایمان ندارد و قادر هستیم تمام تجهیزات را همین‌جا بسازیم؛ ضمن اینکه اگر این طرح انجام شود قابلیت صادرات و اجرا در کشورهای دیگر را هم دارد.
این کار در کشورهای پیشرفته انجام شده ولی ممکن است یکسری از کشورهای همسایه ما این کار را انجام ندهند؛ یعنی شما از هر لحاظ به این طرح نگاه کنید مثبت است و یکی از مشکلات مملکت را حل می‌کند.
* علاوه بر فراگیری علم، مملکتم هم برایم مهم است
فارس: شما بیش از ۱۰ سال در اروپا و آمریکا زندگی کردید و مشغول کارهای پژوهشی و تحقیقاتی بودند؛ چه موضوعی شما را ترغیب کرد که مجددا به ایران بیایید؟
اسلامی‌منش: مهاجرتم به اروپا به دلیل علمی بود و صرفاً برای فراگیری علم بود و در بهترین دانشگاه فرانسه و زیر نظر شاخص‌ترین اساتید تحصیل کردم و بعد هم فرصت‌های شغلی در اروپا و آمریکا برایم فراهم شد و مشغول به کار شدم؛ البته اگر در کشورهای اروپایی و به خصوص آمریکا دانشمند باشید و با تخصص خاصی که دارید یک شغل خوب داشته باشید امکانات مالی بسیار خوبی در اختیارتان قرار میدهند اما علاوه بر اینها آدم یکسری کمبودهایی هم حس می‌کند.
مهمترین مسأله برایم این بود ببینم با این همه کار علمی که انجام دادم چه کاری می‌توانم برای مملکتم داشته باشم؛ ضمن اینکه به هر حال یک رسالتی برای خودم می‌دانستم که به کشورم برگردم و تجربیاتم را در اختیار بچه‌های مملکتم و صنعت قرار دهم. این اساسی‌ترین نیروی محرکه‌ام بود و ناگفته نماند مسائل مذهبی و فرهنگی هم در این تصمیم دخیل بود.
فارس: بعد از اینکه به ایران برگشتید آیا کشورهای غربی مجدداً به شما درخواست بازگشت و مهاجرت دادند؟
اسلامی‌منش: بله؛ بارها و بارها این اتفاق افتاد
* کشورهای همسایه از الگوهای موفق استقبال می‌کنند
فارس: پیش‌بینی شما درباره صادرات این محصول به کشورهای همسایه چگونه است؟
اسلامی‌منش: همانطور که رئیس جمهور روی کشورهای همسایه نگاه خوبی دارند و تولید این محصول مطمئناً در کشورهایی مانند سوریه، عراق و پاکستان انجام نمی‌شود و اگر تولید این محصول را راه‌بیندازیم و توسعه پیدا کند قطعاً می‌توانیم این را به عنوان یک الگو در منطقه مطرح کنیم. اگر بتوانیم این طرح را در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای که جدیدا عضو آنها شده‌ایم ارائه دهیم صددرصد از آن استقبال می‌شود و آنها آماده پذیرش الگوی موفق هستند.
این طرح بسیار جمع و جور است و قیمتش هم مشخص است. می‌توانیم این طرح را در یک زمینی به مساحت حدود ۲ تا ۲ هزار و پانصد متر مربع با تمام حواشی اجرایی کنیم و اگر این طرح را در نقطه‌ای پیاده کنیم می‌توانیم آن را به تمام شهرها انتقال دهیم و مشکل شهرهای بزرگ هم از بین می‌رود.
فارس: دولت در راستای تولید از شما حمایت می‌کند یا نه؟
کریم‌زاده: قبل از آن خدمت شما عرض کنم که تمام تلاش‌مان در دانشکده مهندسی شیمی این بوده که بتوانیم دکتر اسلامی‌منش را به نحو مطلوبی در دانشکده حفظ کنیم، به دلایل اینکه دکتر اسلامی‌منش کارهای مهمی در امریکا انجام دادند مجدداً نامه‌نگاری‌هایی به صورت رسمی انجام شده بود و عنوان کرده بودند که جایگاهشان در شغلشان محفوظ است و مجدداً به آمریکا برگردند.
همانطور که می‌دانید در آن کشور به کمتر کسی چنین پیشنهادی میدهند، چون این کشور به راحتی فردی را استخدام یا اخراج می‌کند ولی برای دکتر اسلامی‌منش نتوانستند فردی را جایگزین کنند و مجدداً تقاضا برای برگشت وی دادند.
از طرفی ما هم در دانشکده در حدامکان تلاش کردیم که ایشان را حفظ کنیم؛ ضمن اینکه دانشگاه‌های دیگر نیز تمایل به حضور وی در این دانشگاه‌ها داشتند. ایشان انسان مادی‌گرایی نیستند و توکل خوبی دارند و مطمئن هستم با توکلی که دارند خداوند کمکشان می‌کند و صنایع هم باید قدر افرادی مثل دکتر اسلامی‌منش را بدانند. وی همچنین در بحث خوردگی در صنایع شیمیایی و در بازیافت عناصر حیاتی و عناصر کم‌یابی که کشور به آن نیاز دارد بسیار خبره هستند.
اگر مسؤولان و دست‌اندرکاران از وی حمایت کنند، ایشان می‌توانند با تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان و این تیپ کارها به کشور خدمت کنند و از این مسیر بتوانند درآمدکافی داشته باشند که هم برای خودشان و هم برای افراد زیادی کارآفرین باشند.
* دولتی‌ها کاغذبازی‌ها را کنار بگذارند
فارس: از دولت چه خواسته‌ای دارید؟
اسلامی‌منش: توقع کمک مالی از دولت نداریم،می‌خواهیم مقداری از کاغذبازی‌ها را پایین بیاورند به عنوان مثال برای گرفتن گرنت نیاز به این همه نامه‌نگاری و فرم پر کردن نیست. حالا اگر دولت، پنجره‌‌ای راه‌اندازی کرده باید بسترهایش را هم فراهم کند تا اساتید جوانی که تازه وارد دانشگاه‌ها شده‌اند بتوانند به راحتی گرنت دریافت کنند.
بعضی از طرح‌ها نیاز به سرمایه‌گذار دارد و برخی نیاز ندارد؛ لذا دولت باید دردسرهایی که برای یافتن سرمایه‌گذار داریم را تا حدی مرتفع کند، باید مقداری از کاغذبازی‌ها را پایین بیاورند
اگر یک سیاست کلانی باشد که دولت برای اعضای هیأت علمی که جوان هستند و تازه استخدام شدند بودجه کافی تخصیص دهد تا نیازهای اولیه‌‌شان را تهیه کنند شرکت‌های دانش‌بنیان هم تلاش می‌کنند هرچه سریعتر پروژه‌ها و پژوهش‌هایشان را به ثمر برسانند.
طی دو سه سال اخیر صحبت‌های مقام معظم رهبری را درمورد نخبگان کشور گوش کردم که ایشان یکسری حرف‌ها را عنوان می‌کنند و می‌بینیم سال بعد یا هیچ اقدامی در این رابطه صورت نگرفته و یا اقدام کمی انجام شده. تمام تلاش ایشان حمایت از جوانان نخبه است و سال بعد هم به دلیل اینکه صحبت‌هایشان عملی نشده دوباره بیاناتشان را تکرار می‌کنند و کسانی که در آنجا حضور دارند از دولت هستند و باید بسترهای عملی آنجا را درست کنند و این کاغذبازی‌ها را کنار بگذارند.
پایان پیام/