افزایش دو و نیم درصدی تولد فرزند سوم /در علم پزشکی بارداری در هیچ سنی منعی ندارد
«در کشورما اگر مادری در سن بالا باردار شود،آن را مسخره و تحقیر می‌کنند، اما در کشورهای دیگر به کودکی که از مادر سن بالا متولد می شود، «گلدن بیبی» یعنی نوزاد طلایی گفته می‌شود.ما اگر در خطر سالخوردگی جمعیت هم نبودیم، بخشی از این گزاره‌هایی که تبدیل به فرهنگ عمومی شده، غلط است و باید اصلاح شود.»
نشست علمی «واکاوی نسبت رسانه با جوانی جمعیت»حرف های زیادی برای گفتن داشت.
به گزارش خبرنگار گروه زندگی فارس؛ نشست علمی«واکاوی نسبت رسانه با جوانی جمعیت» در هفته جمعیت توسط واحد «دُردانه» موسسه «تبیان» برگزار شد. در این نشست دکتر «صابر جباری فاروجی»؛ سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، دکتر «آسیه زارعی»؛ مدیرکل مهندسی و مدیریت پیام سازمان صدا و سیما و «پدرام کاویان»؛ مدیر اندیشکده پدیدار حضور داشتند.
دکتر «صابر جباری فاروجی» سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت
*سرعت حرکتِ ایران به سمت سالخوردگی با هیچ کشوری قابل مقایسه نیست!
دکتر «صابر جباری فاروجی»؛ سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت در ابتدای این نشست درباره وضعیت ساختار جمعیتی امروز کشور و سیاست وزارت بهداشت گفت: «امروز به سرعت به سمت سالخوردگی و سالمندی جمعیت پیش می‌رویم. ۱۰ درصد جمعیت کشورمان سالخورده هستند و شتاب و سرعت ما به سمت سالخوردگی با هیچ کدام از کشورها قابل مقایسه نیست. اگر در فرصت باقی مانده برای پنجره زاد و ولد تدبیری نکنیم، دیگر نمی‌توان نرخ رشد جمعیت و باروری را کنترل کرد و در سیاه چاله جمعیت می‌افتیم که غیر قابل جبران است. اکنون نرخ رشد جمعیت ۰/۶، نرخ باروری ۱/۶۵ و میزان کاهش موالید ۳/۷ درصد است.»
* تولد فرزند سوم دو و نیم درصد و فرزند چهارم به بعد ۱۵ درصد افزایش داشته است
دکتر جباری با بیان اینکه با افزایش سن ازدواج روبه رو هستیم، گفت: «در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهشی حدود ۴ درصد در ازدواج را داشتیم و این خبر خوبی نیست، اما خبر خوب اینکه بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت الگوی فرزند آوری در حال تغییر است. میزان تولد فرزندان اول و دوم کاهشی بوده، اما میزان تولد فرزند سوم دو و نیم درصد و فرزند چهارم به بعد ۱۵ درصد افزایش داشته است. البته این بدین معنا نیست که همه چیز خوب است، بلکه دولتمردان، نهادهای مردمی و رسانه‌ها باید تدابیر بیشتر بیندیشند تا در تله جمعیتی گیر نکنیم.»
* سهم وزارت بهداشت در اجرای قانون جوانی جمعیت
سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درباره اقدامات وزارت بهداشت در زمینه قانون جوانی جمعیت تصریح کرد: «حدود ۶۰ درصد از قانون جوانی جمعیت به وزارت بهداشت مرتبط است که ۲ دسته تکلیف برای آن وجود دارد؛ مثل مرخصی زایمان که به صورت مشترک با سایر ارگان‌ها در حال انجام است و تکلیف بعدی در حوزه‌ی تسهیل ازدواج، ترویج زایمان طبیعی و پیشگیری از سقط جنین است. رویکرد ما در وزارت بهداشت این است که ازدواج، فرزندآوری و خدمات ناباروری را آسان کنیم که هم اعتماد ساز و هم امید آفرین باشد. انشالله طوری شود که هر زنی در ایران باردار می‌شود، غصه بعدش را نخورد و در زمان بارداری هم در آرامش روحی و روانی باشد.»
دکتر «آسیه زارعی» مدیرکل مهندسی و مدیریت پیام سازمان صدا و سیما
*رسانه از سیاست‌های جمعیتی عقب ماند!
دکتر «آسیه زارعی»؛ مدیرکل مهندسی و مدیریت پیام سازمان صدا و سیما هم در این نشست درباره اولویت رسانه در حوزه جمعیت و نقش رسانه در کمرنگ کردن شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» گفت:«سیاست کاهش جمعیت از دهه ۶۰ و ۷۰ به طور جدی مطرح بود. در دهه ۸۰ کم شد، اما باز هم تا سال 1389 ادامه داشت رهبر معظم انقلاب سال ۹۳ در مورد فرزندآوری تاکید کردند، اما رسانه ها از سال ۹۳ تا همین سال‌های اخیر از سیاست‌های جمعیتی عقب ماندند.»
دکتر زارعی با تاکید بر اینکه رسانه نتوانست به مردم درست بفهماند که دیگر سیاست کاهش جمعیت را نداریم، تصریح کرد:«در سال‌های اخیر رسانه ملی جلوتر از خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها پیش می‌رود و سیاست ما نزدیک به وزارت بهداشت است. داشتن تعداد فرزند مطلوب، ازدواج آسان و بارداری و پیشگیری از سقط جنین، سیاست ماست.»
«پدرام کاویان» مدیر اندیشکده پدیدار
* فرهنگ، عامل کاهش جمعیت است یا اقتصاد؟ /نمی‌شود از نقش اقتصاد در حوزه جمعیت چشم پوشی کرد
«پدرام کاویان»؛ مدیر اندیشکده پدیدار هم در این نشست درباره اینکه فرهنگ بیشتر بر کاهش باروری و کاهش جمعیت موثر بود یا اقتصاد، گفت: «از سال ۹۳ که سیاست‌های جمعیتی ابلاغ شد، این سوال وجود داشت که فرهنگ بیشتر تاثیر گذار است یا اقتصاد؟ اکنون هم در رسانه‌ها این موضوع مورد تمرکز است. در حقیقت جمعیت، حاصل رفتار باروری انسان‌هاست که خروجی آن بر کل عوامل در آن جامعه دخیل است و آن را بازتاب می‌دهد. پدیده‌ها آنقدر متنوع هستند که نمی‌توان گفت صرفا دلایل اقتصادی یا سیاسی یا فرهنگی در موضوع جمعیت مطرح است.»
کاویان افزود:«سیاست‌گذاری جمعیت پیچیده است و انواع مسائل در آن دخیل است و در این پیچیدگی، جواب‌ها متفاوت است. اگر یک ترازو بگذاریم که پیچیدگی مسئله جمعیت را درک کند می‌شود عامل زمان را هم در آن دخیل کرد. در سال ۹۳ فرهنگ خیلی مهم بود، اما اکنون نمی‌شود از نقش اقتصاد چشم پوشی کرد. در اقشاری که مشکل اقتصادی در زمینه فرزندآوری ندارند، مسئله‌ی فرهنگ مطرح هست و برعکس.»
در علم پزشکی بارداری در هیچ سنی منعی ندارد. بلکه در برخی سنین مادر نیاز به مراقبت بیشتری قبل از زایمان، بعد از زایمان و حتی در حین بارداری دارد.
* در علم پزشکی، بارداری در هیچ سنی منعی ندارد/ ۳۳ درصد افراد در دنیا بدون برنامه باردار می‌شوند
دکتر «صابر جباری فاروجی» سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درباره اینکه چطور وزارت بهداشت شعار «زندگیفرزند کمتر، زندگی بهتر» را کمرنگ می‌کند، اظهار کرد: «وزارت بهداشت مانند سایر ارگان‌ها مردانه به میدان آمده است. در گذشته بر روی بیسکوییت ها، کبریت‌ها و به طور کل خوراکی‌ها و در و دیوار، این شعار نوشته شد و توان ملی، دولتی و سازمانی در اختیار این بود که سیاست کاهش جمعیت را اجرا کند. بپذیریم که در گذشته گفتیم فرزند سوم بیمه نمی‌شود، در آن زمان اگر کسی بچه می‌خواست هم نمی‌توانست. بنابراین برخی از گذاره‌ها تبدیل به فرهنگ شد.»
دکتر جباری ادامه داد:«در گذشته بحث سن بارداری را مطرح کردند و گفته شد بارداری زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال پر خطر است، اما در علم پزشکی بارداری در هیچ سنی منعی ندارد. بلکه در برخی سنین مادر نیاز به مراقبت بیشتری قبل از زایمان، بعد از زایمان و حتی در حین بارداری دارد. وزارت بهداشت این واژه‌سازی‌ها را اصلاح کرد. این واژه‌سازی مطرح شد که حتما باید با برنامه‌ریزی باردار شد. تقریبا در تمام دنیا بارداری یک سوم یا ۳۳ درصد بارداری‌ها بدون برنامه اتفاق می‌افتد.»
* ۳ سال فاصله بین موالید خوب است/ اگر بارداری زیر ۳ سال اتفاق بیفتد، خطر ندارد
سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت افزود:«یکی دیگر از واژه‌سازی‌هایی که مطرح بود، این بود که لزوما بین موالید ۳ تا ۵ سال فاصله باشد. توصیه وزارت بهداشت این است که فاصله ۳ سال باشد، خوب است. اما باز به هر دلیلی بارداری زیر ۳ سال اتفاق افتاد، خطری کودک فعلی و مادر و جنین فعلی را تهدید نمی‌کند. تنها نیاز به مراقبت بیشتری است.»
*۱۱ تا ۱۳ میلیون جوان در سن ازدواج، هنوز تشکیل خانواده نداده‌اند
دکتر جباری گفت:«به هیچ کدام از بیماران‌ام اس، بیماران قلبی و بیماران صرع نمی‌گوییم فرزند نیاورند، تنها پزشک به آنها می‌گوید مراقبت بیشتری لازم است. در حقیقت گذاره «سن» آنقدر که ما روی آن ایستاده‌ایم، از نظر پزشکی اهمیت ندارد. نه تنها در ایران، بلکه در تمام دنیا این است. همچنین اکنون ۱۱ تا ۱۳ میلیون جوان در سن ازدواج در کشور وجود دارد که هنوز ازدواج نکردند که بخش زیادی از آنان متولد دهه ۵۰ و ۶۰ هستند. ما پدیده جمعیت‌شناسی را نباید از یک منظر نگاه کنیم.»
* فرهنگ جمعیتی باید اصلاح شود/ هر خانواده باید حداقل ۳ فرزند داشته باشد
وی با اشاره به واژه‌سازی دیگری در حوزه کاهش جمعیت، افزود:«در کشور ما اگر مادری در سن بالا باردار شود، آن را مسخره و تحقیر می‌کنیم، اما در کشورهای دیگر به آن کودک «گلدن بیبی» یعنی نوزاد طلایی گفته می‌شود. آنها نه تنها تحقیر نمی‌کنند، بلکه تشویق هم می‌کنند. اگر در خطر سالخوردگی جمعیت هم نبودیم، بخشی از این گزاره‌هایی که مطرح شده، غلط است و روی روش غلطی ایستادیم و تبدیل به فرهنگ عمومی شده است که باید اصلاح شود.»
دکتر جباری درباره نقش رسانه در مورد جمعیت، گفت:« نقش رسانه این است که حرف راست را به مردم برساند. هر خانواده حداقل باید ۳ فرزند داشته باشد، اما این که هر کسی چند تا فرزند بیاورد، به خودش مربوط است. ما به کسی نمی‌گوییم چند تا بچه بیاورد. موضوع دیگر مسئله زایمان طبیعی است که برای نوزاد و مادر بهتر است. سزارین هم برای مادر و هم نوزاد خطرناک است. موضوع دیگر سن ازدواج و دوره باروری است که نظام خلقت برای ما مشخص کرد ۱۲ تا ۱۳ سال، تا سن ۵۰ و ۶۰ سال مناسب فرزندآوری است. هرچه فرد جوان‌تر باشد، این بهتر است، اما اگر در این سنین که گفتیم هم باردار شود، تنها باید مراقبت‌های بیشتری انجام شود.»
* از نظام خلقت پیروی کنید
سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، ادامه داد:« یکی از چالش‌های ما این است که بانوان می‌گویند زایمان طبیعی درد دارد. رجوع کنید به نظام خلقت. دوران قاعدگی دختران همیشه با کمی درد همراه هستند، انگار خدا این دختر را آماده بارداری می‌کند. ما نباید خلاف نظام خلقت عمل کنیم. اصل را کنار نگذاریم و به فرع بچسبیم. برای سن بارداری هم نمی‌توانیم عددی تعیین کنیم.»
دکتر جباری گفت:« برخی خانواده‌ها برای جوانان امکان ازدواج را فراهم نمی‌کنند و می‌گویند بچه زیر ۱۸ سال نباید ازدواج کند، اما شرایط روابط نامشروع را فراهم می‌کنند. البته منظورمان این نیست که همه دختران زیر ۱۸سال باید ازدواج کنند. بلکه هر کس با توجه به بلوغ اجتماعی و شرایط خانوادگی می‌تواند ازدواج کند.»
غربالگری کاملا اختیاری و با ضابطه است. یعنی بانوان زیر ۳۵ سال نیاز به غربالگری ندارند. بانوان بالای ۳۵ سال هم با دستورالعمل اینکه اگر خودشان بخواهند، یا اگر در خانواده‌شان ناهنجاری داشتند، غربالگری انجام می‌دهند.
* الزامی برای غربالگری جنین وجود ندارد/ رضایت مادر شرط کارانه گرفتن پرسنل اتاق زایمان است
وی درباره برنامه‌ی وزارت بهداشت در مورد چالش غربالگری در حوزه بهداشت روان خانواده گفت:«غربالگری بی‌ضابطه را با ضابطه کردیم. الزام غربالگری را برداشتیم. هیچ یک از پزشکان و ماماها توصیه و اجباری برای غربالگری نمی‌کنند.تمام بانوان باید بدانند الزامی برای غربالگری جنین وجود ندارد. غربالگری بیشتر از ۱۰ سال است که در کشور ما آغاز شده است و کاملا اختیاری‌است و ضابطه برایش تعیین شده است. یعنی بانوان زیر ۳۵ سال نیاز به غربالگری ندارند. بانوان بالای۳۰ سال هم با دستورالعمل اینکه اگر خودشان بخواهند، یا اگر در خانواده‌شان ناهنجاری داشتند، غربالگری انجام می‌دهند.»
دکتر جباری تاکید کرد:«دفترچه مراقبت مادران را اصلاح کردیم که آزار کلامی برای مادر نباشد، یعنی از واژه پر خطر استفاده نشود. در نتیجه آزار کلامی، تمسخر و فشار کلامی برداشته شد. در اتاق زایمان یک رضایت‌سنجی از مادران در مورد پزشک و عوامل زایمان گرفته می‌شود. یعنی حدود ۲۰ درصد از کارانه‌ای که عوامل زایمان دریافت می‌کنند، منوط به رضایت مادر است. به ازای هر ۲ مادر در حال زایمان باید یک ماما بالای سرش باشد. اکنون تعداد ماماها کم است و باید بیشتر شود. همچنین درصددیم اتاق‌های زایمان تک نفره باشد که هم مادر راحت باشد و هم امکان حضور همسر در کنار او باشد تا حداکثر نیاز روانی و عاطفی مادر برطرف شود؛ این مجموعه اقداماتی است که در لیست تقویت قرار گرفته است. همچنین بهسازی و زیباسازی بیمارستان‌ها و اتاق‌های زایمان در حال انجام است. ما از همه ظرفیت‌ها استفاده می‌کنیم تا دوره بارداری برای مادران شیرین شود. البته نمی‌گوییم اکنون شیرین است اما بهتر شده است و راه درازی در پیش داریم.»
وی با بیان اینکه باید در رسانه‌ها تصویر زیبایی از مادری و خانواده به مردم نشان بدهیم، گفت:«رسانه‌ها کلیپ کوتاه بسازند. همچنین در اینترنت وقتی سرچ می‌کنیم خانواده ایرانی، تصاویر کمی در قاب تصویر خانواده خوش جمعیت وجود دارد. باید از خانوارهای خوش جمعیت عکس بیشتری تهیه شود.»
یک خانم برای متقاعد کرد همسرش برای وارد شدن به سیکل درمان باید خیلی تلاش کند. این یک موضوع فرهنگی است نه اقتصادی که باید اصلاح شود.
* کمرنگ بودن سیاست های جمعیتی در فیلم ها
دکتر «آسیه زارعی» مدیرکل مهندسی و مدیریت پیام سازمان صدا و سیما هم گفت: «علاوه بر کاهش جمعیت، ما به سرعت به سمت مدرن شدن زندگی حرکت کردیم که در هنرمندان و سلبریتی‌ها این تغییر بیشتر بود که این مثلا مدرن شدن با سیاست های جمعیتی ایران همخوانی ندارد.البته سیاست های جمعیتی ما در فیلم‌ها و خانواده‌ها هم کمرنگ است. باید فضاسازی شود که ۳ و ۴ فرزندی در چشم همه عادی نشان داده شود. الان می بینیم که در فیلم‌ها تعداد بچه‌ها محدود است.»
*پوشش بیمه‌ای ایران از سایر کشورها بالاتر است
«پدرام کاویان» با بیان اینکه کشور ما از پوشش بیمه‌ای بالایی برخودار است و بیمه شامل ۹۰ درصد است درحالی که در سایر کشورهای دنیا بیشتر از ۸۰ درصد نیست، گفت:« یک خانم برای متقاعد کرد همسرش برای وارد شدن به سیکل درمان باید خیلی تلاش کند. این یک موضوع فرهنگی است نه اقتصادی که باید اصلاح شود.»
*سایه جنگ اقتصادی بر سایر مسائل سنگین‌تر است
دکتر «صابر جباری فاروجی»؛ سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اشاره به اینکه در موضوع جمعیت، کشور ما درگیر یک جنگ ترکیبی و هیبریدی است، گفت: «جنگ اقتصادی برای همه ما ملموس است. دیگری جنگ روانی است که اغلب، مردم می‌فهمند چون فتنه‌های دشمن شکست می‌خورد. دیگری جنگ‌های امنیتی و نظامی است که آن هم ملموس است. در این میان ما در جنگ جمعیتی هم هستیم که در گذر زمان خسارت آن مشخص می‌شود و برای خیلی‌ها ممکن است ملموس نباشد.اما اکنون سایه جنگ اقتصادی بر سایر مسائل سنگین‌تر است.»
وی افزود:«فهم عموم مردم نسبت به موضوع جمعیت از خیلی از گروه‌های مرجع و نخبگانی بالاتر است. ما نیازمند اقناع‌سازی در حوزه نخبگانی هستیم. جامعه و مدیران در برزخی هستند و می‌گویند نکند که ۲۰ سال دیگر هم اعلام کنند که برگردیم به سیاست قبل و کاهش جمعیت. در حالی که آمار جمعیتی به ما نشان می‌دهد، به سمت سالخوردگی پیش می‌رویم. اگر بتوانیم مسئولان را نسبت به موضوع جمعیت قانع کنیم، می‌توان اقدامات خوبی انجام داد.»
دکتر جباری گفت:«به عنوان مثال اگر در مناطق مرزی فرزندآوری نشود، خالی از سکنه می‌شود که تبعات امنیتی هم دارد. همچنین جمعیت قوم مازنی و گیلکی به شدت در حال کاهش است. باید به زبان هنر و آمار برای مسئولان این مشکل جمعیتی را ترسیم کنیم. در ۱۰ سال دیگر باید ۱۰۰ برابرِ امروز اعتبار بگذاریم، اما باز هم مشکل جمعیتی حل نمی‌شود، چون در چاله جمعیتی افتاده‌ایم.»
جمعیت در خانواده شکل می‌گیرد و خانواده هم در خانه. وقتی خانه‌ای در دسترس نباشد، خانواده ای هم شکل نمی‌گیرد.
* شاخص دسترسی به مسکن به ۱۰۰ سال می‌رسد/ وقتی خانه‌ای در دسترس نباشد، جمعیت شکل نمی‌گیرد
«پدرام کاویان» مدیر اندیشکده پدیدار گفت: «هر چقدر به عقب برگردیم، می‌بینیم نظام سکونت به این صورت بود که خانه داشتن سهل الوصول بود و ایرانی‌ها متناسب با نیازشان آن زمین را مورد بهره‌برداری قرار می‌دادند تا نظام جفت و جوری شکل بگیرد. حدودا ۱۰سال است که ما کمربند شهر و روستا ها بستیم تا ساخت و ساز هایی انجام نگیرد که باعث شده انتظار و توقعی زیادی در حوزه مسکنی به وجود آورد و پدیده ای دسترسی به مسکن که میانگینی از درآمد یک خانواده متوسط با هزینه‌ای برای مسکن است. حاکمیت نظام سکونت را به هم زده است.
وی افزود:اکنون شاخص دسترسی به مسکن به ۱۰۰ سال می‌رسد. جمعیت هم از خانواده است و خانواده در خانه شکل می‌گیرد. وقتی خانه‌ای در دسترس نباشد، خانواده ای شکل نمی‌گیرد، و در نهایت هم جمعیت شکل نمی‌گیرد. باید مشکل مسکن حل شود تا مشکل جمعیت هم مرتفع شود.»
پایان پیام/