افغانستان زخم خورده از جنگ‌های نیابتی و فاقد برنامه بومی است
استاد دانشگاه و کارشناس حوزه افعانستان، مهمترین مسأله افغانستان را جنگ‌های نیابتی می‌داند و می‌گوید: تجربه ۲۰ ساله آمریکا در افغانستان نشان داد مداخله نظامی در این کشور قضیه را بدتر خواهد کرد. بنابراین کشورهای همسایه افغانستان باید، جنگ‌های نیابتی را مورد توجه قرار دهند.
فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- ایرنا نوشت: افغانستان به عنوان یکی از همسایگان ایران و کشوری که در حوزه تمدنی ایران فرهنگی وجود دارد، سال‌هاست که درگیر جنگ و خونریزی است؛ داستان افغانستان، داستان دیروز و امروز نیست و همواره وجود داشته است و امروز هم به گونه‌ای دیگر قابل مشاهده و لمس است. بنابراین ضرورت پرداختن به مسائل این سرزمین در جهت اصلاح و کمک به بهتر شدن آنان پیش از پیش خودنمایی می‌کند.
همین ضرورت باعث شد تا دانشگاه تربیت مدرس، گفت‌وگوی سه جانبه اندیشمندان ایران، روسیه و افغانستان با عنوان «چشم‌انداز آینده افغانستان؛ نقش ایران و روسیه» برگزار کند که سخنرانان به مهمترین مسائل مبتلابه افغانستان پرداختند. یکی از این سخنرانان «سید عسکر موسوی» استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی بود. وی علاوه بر سابقه تدریس در دانشگاه آکسفورد، چند سال در دانشگاه کابل و چند دانشگاه خصوصی مانند دانشگاه آمریکایی در کابل تدریس کرده است. وی همچنین یکی از بنیان‌گذاران و رهبران «کانون مهاجر» در ایران است که فعالیت‌های فکری و فرهنگی دارد.
افغانستان همیشه درگیر جنگ های نیابتی بوده است
موسوی به جنگ‌های نیابتی در افغانستان اشاره کرده و می‌گوید: جنگ‌های نیابتی افغانستان را به چنین روزی انداخته است و هنوز به شکل دیگری در افغانستان ادامه دارد، فقط بازیگران آن فرق کرده‌اند. میدان همان میدانی است که قبلاً وجود داشته و مردم افغانستان هم بازیگران جنگ‌های نیابتی هستند.
استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی می‌افزاید: جنگ‌های ۵۰ سال پیش ایدئولوژیک بود، اما الان سیاست ژئوپلتیک است و جنگ هنوز ادامه دارد؛ شکل جنگ از یک طرفه به چند طرف روشن ، قابل لمس و از طرفی دیگر به صورت نرم تغییر پیدا است.
طالبان همیشه از یک فرمول پیروی می‌کند
وی به حضور طالبان در افغانستان از دوره‌های گذشته تاکنون اشاره و عنوان می‌کند: از نظر ما طالبان چه در دروه اول و پیشین و چه اکنون از یک فرمول پیروی می‌کند و تغییر چندانی نکرده است. البته اینگونه نمونه‌ها و جنگ‌های مجاهدین در سایر کشورها هم وجود داشته و خودش را نشان داده است، به طور مثال در آمریکای لاتین و در ۱۰ سال اخیر در خاورمیانه هم شاهد موارد مشابه بوده‌ایم.
به گفته موسوی؛ اینها دو ویژگی دارند؛ یکی نیروهای نظامی هستند و دیگر اینکه همه به یک نوع سیاست جهانی وابسته هستند.
جنگ‌های نیابتی افغانستان را دچار مشکلات کنونی کرده است
استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی به نتیجه جنگ‌های نیابتی در افغانستان اشاره کرده و می‌گوید: نتیجه جنگ‌های ۵۰ ساله نیابتی در افغانستان این کشور را دچار فقر، محرومیت، مشکل زنان، مواد مخدر، خشکسالی، بد آموزشی و … کرده است. البته اینها برای افغانستان مسائل دسته دوم و سوم هستند. مساله اصلی در این کشور نقش جنگ‌های نیابتی است که شکل نرم آن به صورت احزاب و گروه‌های وابسته در کشورهای مختلف و موسسات خیریه وجود دارد و شکل سخت آن هم به صورت جنگ تبلور یافته است.
وی معتقد است: کشورهای دیگر همواره در افغانستان مداخله می‌کنند و تا زمانی که این مداخله وجود داشته باشد، صحبت کردن در مورد مسائل دسته دوم و دسته سوم افغانستان بیهوده است. تجربه ۲۰ ساله امریکا در افغانستان نشان داد که مداخله نظامی در افغانستان قضیه را بدتر خواهد کرد. بنابراین کشورهای همسایه افغانستان، می‌بایست موضوع جنگ‌های نیابتی را مورد توجه قرار دهند.
افغانستان نیازمند یک برنامه اصلاحی بومی است
استاد پیشین دانشگاه آکسفورد مهمترین کمبود افغانستان را فقدان برنامه بومی دانسته و می‌گوید: بدون داشتن یک برنامه، هر کاری برای افغانستان چه به نام اصلاح، چه به نام لیبرالیسم و … محکوم به فاجعه است. ما هنوز برنامه دقیق بومی افغانی نداریم. آن چیزی که در این کشور به نام برنامه اجرا می شود نیابتی بوده که از بیرون به آن تحمیل شده است.
به گفته وی، بنابراین برای حل بحران افغانستان می‌بایست یک برنامه اصلاحی بومی تهیه شود. این برنامه می تواند به افغانستان کمک کند. اگر مدیریت داخلی فراگیر ملی به وجود نیاید هر کار دیگری منجر به همان تجربه ۵۰ ساله اخیر خواهد شد.
موسوی در پایان به برنامه‌های جمهوری اول افغانستان اشاره کرده و یادآوری می‌کند: این برنامه مدیریت خوبی داشت، اگرچه با کمبودهایی هم مواجهه بود اما قابل اصلاح هستند. در صورتی که مدیریت‌های نیابتی قابل اصلاح نیستند. بنابراین بهتر است که همسایگان نزدیک و دور افغانستان کوشش کنند که در این کشور حکومت فراگیر ملی تشکیل شود. در شرایط کنونی در افغانستان یک نوع مدیریت نظامی بیرونی تحمیل شده است، این حاکمیت، نه سیاسی، نه ملی، نه فراگیر است و برنامه اصلاحی هم ندارد.
در افغانستان خشونت هست و آزادی بیان نیست
در ادامه «نیکولای پلوتنیکف» رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه، به روی کارآمدن طالبان در افغانستان اشاره کرد گفت: امروز اطلاعات کاملی از آنچه در افغانستان روی می‌دهد، وجود ندارد. افغانستان بعد از به قدرت رسیدن طالبان به یک کشور بسته تبدیل شده است که بسیاری از رسانه‌های گروهی در آن یا فعالیتی ندارند یا تحت فشار حکومت هستند. بنابراین در این کشور آزادی بیان وجود ندارد. چنین شرایطی نه فقط بر امنیت منطقه بلکه بر جریان سیاسی جهان تأثیر می‌گذارد.
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه، افغانستان را گرفتار بسیاری از مسائل دانست و اظهار داشت: خشونت در افغانستان نخستین مساله است. اگرچه خارج شدن نیروهای بین‌المللی از افغانستان رویارویی مسلحانه را از بین برد اما خشونت همچنان ادامه دارد و عملیات های تروریستی اتفاق می‌افتد که در برخی از آنها شهروندان ایران و روسیه کشته شده‌اند.
بازگشت طالبان به حکومت برای زنان و دختران افغانستان یک فاجعه است
وی وضعیت زنان را یکی از مسائل مهم دیگر افغانستان دانست و بیان کرد: بازگشت طالبان به حکومت برای زنان و دختران افغانستان یک فاجعه است. زنان در این کشور امکان تحصیل، اشتغال و دنبال کردن یک حرفه را ندارند و تنها مردان حق دارند کار کنند. براساس آمارهای غیررسمی، ۸۰ درصد از دو و نیم میلیون دختر دبیرستانی در افغانستان امکان ادامه تحصیل ندارند.
نیکولای پلوتنیکف در ادامه فقر و مشکلات اقتصادی را یکی دیگر از مسائل مهم افغانستان دانست و توضیح داد: افغانستان با بسیاری فقیر، بیکار و گرسنه مواجه است. اینها مشکلات زیادی در زمینه بهداشت و سلامت دارند و آمار مرگ و میر کودکان بسیار بالاست. این وضعیت همه به خاطر نبود بودجه است، اما از طرفی شاهد این هستیم که بخش عظیمی از درآمد دولت به نظامیان و تشکیلات نظامی واگذار می‌شود.
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه این سوال را مطرح کرد که دولت طالبان چرا باید تمام درآمدهای خود را صرف تقویت پتانسیل نظامی کند؟ آیا درصدد فعالیتی ضد همسایگان خود است؟ و در پاسخ گفت: همان طور که دولت امارت اسلامی بر همسایگان خود تأثیر گذاشت، هدف اصلی روسیه هم تحکیم صلح و ثبات در آسیای میانه است. دولت چین نیز به صلح و ثبات در این منطقه علاقمند است.
کشت خشخاش و توزیع مواد مخدر رو به کاهش نیست
وی یکی دیگر از مسائل مهم در افغانستان را کشت خشخاش و توزیع مواد مخدر دانست و اظهار داشت: اگرچه از طرف حکومت طالبان گفته می‌شود که در حال مبارزه با تولید آن هستند تا هیچ گونه انتقال موادی وجود نداشته باشد، اما کشت خشخاش ادامه دارد و حتی روند آن رو به کاهش نیست.
نیکولای پلوتنیکف در ادامه افزود: افغانستان در حال حاضر یکی از مراکز جهانی تولید متافتامین است؛ ماده‌ای که ارزان‌تر از هروئین بوده و مواد خام برای تولید آن در افغانستان موجود است. گرایش به مواد مخدر در افغانستان بالاست و میلیون‌ها نفر در آن کشور معتاد هستند.
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه به بحران‌های زیست محیطی در افغانستان اشاره کرد و گفت: بحران‌های زیست محیطی و وقوع آنها در افغانستان مهم است. برای حل آن باید برنامه تأسیس یک کانال آبی که برخی از همسایگان مانند تاجیکستان و ازبکستان را با مشکلاتی مواجه می‌کند، داشت که در حال پیگیری است.
بسیاری از مردم افغانستان از شیوه حکومت طالبان راضی نیستند
وی به مردم افغانستان و حکومت طالبان اشاره کرد و توضیح داد: بسیاری از مردم افغانستان از مدل و شیوه حکومت راضی نیستند. بسیاری از مردم توانمند، روشنفکر و با استعداد که می‌توانستند به توسعه کشور کمک کنند، افغانستان را ترک کرده‌اند. اقوام مختلف و ادیان گوناگون از پروسه اداره کشور حذف شده‌اند که موجبات نگرانی غیرپشتون‌ها را فراهم کرده است. این خود یکی از اصلی‌ترین علل پیدایش اپوزیسیون ضد طالبان است.
نیکولای پلوتنیکف در ادامه این سوال را مطرح کرد که با وضعیت موجود چه باید کرد که مردم افغانستان در صلح و ثبات زندگی کنند؟ و در پاسخ گفت: این عقیده شخصی من است که سرنوشت هر کشور را باید مردمان همان کشور بدون دخالت بیگانه، تعیین کنند؛ اما وظیفه اصلی که دولت‌های همجوار افغانستان باید انجام دهند، کمک به ایجاد ثبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی است. دولت‌های همسایه باید در مورد انتقال مواد و یا حملات تروریستی به طور هماهنگ فعالیت‌های مستمر داشته باشند.
طالبان باید از همه اقوام و نیروهای موجود در افغانستان دعوت به همکاری کنند
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه راه‌حل رسیدن به ثبات در افغانستان را گفتگو دانست و توضیح داد: حکومت در دست طالبان است؛ اگر آنان تمایل دارند بحران‌های طولانی را حل و فصل کنند و به اختلافات پایان دهند، باید با تمام نیروهای سیاسی گفتگو کنند. طالبان برای توسعه اقتصادی کشور به همکاری اقوام مختلف و نیروهای موجود نیاز دارند و باید از همه آنان دعوت به همکاری کنند.
وی در ادامه افزود: افغانستان به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد و تا زمانی که مبارزه با افراطیون به درستی انجام نشود و گسترش تهدیدات از طرف افغانستان نسبت به کشورهای همسایه وجود داشته باشد و طالبان نتواند امنیت را تأمین کند، سرمایه‌گذاری خارجی میسر نخواهد شد. شرط توسعه پایدار افغانستان گسترش همگرایی منطقه‌ای است.
نیکولای پلوتنیکف در پایان به نیروی کار را پتانسیل موجود در افغانستان دانست و یادآور شد: باید به طور صحیح از این پتانسیل استفاده کرد. طالبان باید مسئولیت‌پذیر باشند چرا که اداره و توسعه کشور بسیار مشکل است. طالبان باید عملیات جنگی را بطور کامل متوقف کنند و برای توسعه کشور و جامعه افغانستان گام بردارند تا شرایط زندگی مناسبی برای مردم کشور ایجاد کند.
پایان پیام/ت