برنامه‌های آموزش و پرورش برای دانش‌آموزانی که با دست و گوش می‌بینند
رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور گفت: نوآموزان و دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا در چهار دوره تحصیلی پیش‌دبستان، ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم در مدارس استثنایی و عادی مشغول به تحصیل هستند.
به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، یکی از سازمان‌های زیر نظر وزات آموزش و پرورش، سازمان آموزش و پرورش استثنایی است و یکی از گروه‌های تحت پوشش سازمان آموزش و پرورش استثنایی، «دانش‌آموزان دارای آسیب بینایی». به مناسبت روز جهانی نابینایان (عصای سفید) به سراغ طریفی حسینی معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور رفتیم و با او درباره اقدامات و فعالیت‌هایی که برای این گروه از دانش‌آموزان انجام می‌شود به گفت‌وگو نشستیم.
*فارس: برنامه سازمان آموزش و پرورش استثنایی برای دانش‌آموزان با آسیب بینایی چیست؟
با توجه به محدودیت‌ها و تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان با آسیب بینایی، هدف‌ها و برنامه‌های درسی و آموزشی را باید بر اساس خصوصیات هوشی، جسمانی، حسی و عاطفی آنان پایه‌گذاری کرد تا برای ورود به جامعه و زندگی مستقل آماده و مهیا شوند.
این دانش‌آموزان با توجه به اینکه باید مطابق با کتب و دوره‌های تحصیلی آموزش و پرورش عادی تحصیل کنند و مانند دانش‌آموزان بینا مراحل آموزش را پشت سر بگذرانند، لزوم مناسب‌سازی کتب و تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی و تألیف راهنماهای معلم تخصصی از اهم برنامه‌های این گروه است.
** ۸۹۰۹ دانش‌آموز با آسیب بینایی تحت پوشش هستند
* چه تعداد دانش‌آموزان با آسیب بینایی تحصیل می‌کنند؟
۱۹۷۵ دانش‌آموز با آسیب بینایی در مدارس خاص، ۵۲۳۹ دانش‌آموز با آسیب بینایی در مدارس پذیرا و ۱۶۹۵ دانش‌آموز چندمعلولیتی با آسیب بینایی در مدارس خاص تحصیل می‌کنند. در مجموع ۸۹۰۹ دانش‌آموز تحت پوشش هستند.
* دوره‌های تحصیلی دانش‌آموزان با آسیب بینایی در این سازمان چگونه تعریف می‌شود؟
نوآموزان و دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا در چهار دوره تحصیلی پیش‌دبستان، ابتدایی، متوسطه اول، متوسطه دوم (شاخه نظری غالبا در رشته ادبیات و علوم انسانی و بعضا در رشته ریاضی و فیزیک و علوم تجربی و شاخه کاردانش و فنی و حرفه‌ای رشته موسیقی، مدیریت خانواده و…) در مدارس استثنایی و عادی مشغول به تحصیل هستند.
** ۶۳ عنوان کتاب به صورت بریل ساماندهی شد
*درباره متناسب‌سازی دروس این دانش‌آموزان توضیح می‌دهید؟
با توجه به دسته‌بندی دانش‌آموزان در این گروه از دیدگاه آموزشی، افراد کم‌بینا از کتب درشت‌خط و دانش‌آموزان نابینا از کتب بریل و صوتی استفاده می‌کنند. هر ساله به منظور ایجاد فرصت برابر و برقراری عدالت اجتماعی و تسهیل دسترسی به منابع آموزشی ویژه دانش‌آموزان با آسیب بینایی، سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور به مناسب‌سازی تمام کتب درسی از دوره پیش‌دبستان تا متوسطه دوم در شاخه نظری رشته ادبیات و علوم انسانی و شاخه کاردانش رشته موسیقی اقدام می‌کند.
در دوره دوم متوسطه برای دانش‌آموزان تلفیقی در سایر رشته‌ها از جمله رشته ریاضی و فیزیک، علوم تجربی و معارف اسلامی، دروس عمومی بصورت بریل و صوتی تهیه و در اختیار این دانش‌آموزان قرار می‌گیرد.
*فارس: آماری هم از کتاب‌های مناسب‌سازی شده می‌دهید؟
در دوره پیش دبستان و ابتدایی، ۴۱ عنوان کتب به صورت بریل، درشت‌نما (عادی و استاندارد) و ۴ عنوان کتاب در پایه ششم به صورت صوتی مناسب‌سازی و در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد.
در دوره متوسطه اول و دوم، کتب درسی به صورت بریل و صوتی مناسب‌سازی شده و در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. سالانه به طور میانگین ۶۳ عنوان به صورت بریل و ۳۲ عنوان کتاب به صورت صوتی تهیه و در اختیار تمام دانش‌آموزان قرار می‌گیرد.
همچنین از آنجایی که برخی از آیتم‌ها و سرفصل‌های درسی از جمله آموزش بریل و مهارت جهت‌یابی نیاز به بسته‌های آموزشی دارند، تهیه راهنمای معلم، شیوه نامه و دستورالعمل‌ها امری ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ لذا هر ساله واحد کارشناسی آسیب دیده بینایی تهیه و تولید این راهنماها را در دستور کار خود دارد و مطابق با نیاز گروه مخاطب و شرایط موجود اقدام به تهیه و تولید این محتوا می‌کند.
** اولین مرکز پیش‌دبستانی نوآموزان گروه با آسیب بینایی در خراسان رضوی تأسیس شد
* برای توسعه پوشش تحصیلی دانش‌آموزان با آسیب بینایی چه کرده‌اید؟
به منظور گسترش عدالت اجتماعی و برقراری فرصت‌های برابر تحصیلی برای دانش‌آموزان با آسیب بینایی، جذب نوآموزان و گسترش رشته‌های تحصیلی در شاخه نظری و مهارتی از اهداف اصلی است.
رشته کامپیوتر در ۲ استان خراسان رضوی و تهران در سنوات اخیر ایجاد شد؛ همچنین رشته موسیقی برای اولین بار در آموزشگاه‌‌های دخترانه (نرجس) و پسرانه (محبی) نابینایان شهر تهران و آذربایجان شرقی ایجاد شد و اولین مرکز پیش‌دبستانی نوآموزان گروه با آسیب بینایی در خراسان رضوی تأسیس شد.
* سازمان آموزش و پرورش استثنایی چه ابزار کمک آموزشی و تجهیزاتی برای دانش‌آموزان با آسیب بینایی پیش‌بینی می‌کند؟
استفاده و بهره‌مندی از تجهیزات کمک آموزشی در آموزش دانش‌آموزان با آسیب بینایی، به منظور عینی ساختن مفاهیم از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. لذا تهیه ابزار و تجهیزات تربیت و تقویت حواس (به‌ویژه حس لامسه) جهت خواندن بریل، تقویت مهارت‌های مکان‌یابی، تقویت مهارت‌های حرکتی و … تهیه و تولید ابزاری را در سنوات اخیر به همراه داشته است.
از جمله این ابزار می‌توان به تهیه، تولید، تکثیر و توزیع ۱۲۰۰ نسخه فیلم آشنایی با مقدمات آموزش خط بریل به صورت رایگان در مدارس خاص، پذیرا، دانشگاه فرهنگیان و انجمن مرتبط، تهیه لوحه راهنمای خط بریل فارسی و ریاضی برای اولین بار، تهیه و تولید کیت تقویت لامسه برای اولین بار، تهیه نرم‌افزار اندروید آشنایی با آسیب‌بینایی، تهیه فیلم آموزش خط بریل در قالب ۳۶ کلیپ آموزشی (۳ الی۱۰ دقیقه) در زمینه تربیت و تقویت لامسه، تهیه و توزیع ۱۲ هزار پوستر آموزش جهت‌یابی و حرکت (همراه با نابینایان) و تبیین چگونگی حرکت فرد نابینا با راهنمای بینا و ارسال به بیش از ۵۰ نهاد دولتی و غیردولتی و تولید و توزیع ۲ هزار بسته معرفی وسایل آموزشی، کمک آموزشی و توانبخشی ویژه معلمان مدارس خاص و پذیرا اشاره کرد.
همچنین دیگر ابزار شامل تولید و توزیع ۲ هزار بسته آموزش همراه معلم شامل ۱۰ عنوان راهنمای معلم ویژه معلمان مدارس خاص و پذیرا و تهیه و توزیع ۵۰ عدد بهدید، ۸۲۰ دستگاهvoice recorder ، ۱۲ دستگاه ماشین تحریر ایرانی، ۴۲ دستگاه نوت تیکر، ۵۰ عدد مگنی فایر، ۷۵۴ ذره‌بین ویژه دانش‌آموزان کم‌بینا با همکاری دفتر امور بین‌الملل، تهیه و خرید ۲۰۰ دستگاه نوت تیکر با همکاری نهاد ریاست جمهوری و ادارات آموزش و پرورش استثنایی استان‌ها، تهیه و توزیع رایگان ۲۶۹۲ قلم تجهیزات آموزشی ویژه نابینایان اعم از لوح علایم فارسی و ریاضی بریل، خط کش، گونیا و نقاله بریل، لوح حساب افزار و …، تهیه و توزیع۲۰ دستگاه ماشین پرکینز خارجی به ۹ استان و طراحی و تولید و توزیع ۱۰۰ کیت ریاضی ویژه نابینایان دوره اول ابتدایی است.
**چاپ کتاب‌های درسی دینی و قرآن کریم به خط بریل
* برای ارتباط گیری با دانش‌آموزان با آسیب بینایی چه آموزش‌هایی پیش‌بینی شده است؟
با توجه به بازنشستگی نیروهای آموزش دیده در دوره تربیت معلم و کافی نبودن آموزش‌های تخصصی ارائه شده در دانشگاه فرهنگیان و سایر دانشگاه‌ها، واحد کارشناسی نابینا طی سنوات اخیر به برگزاری دوره ضمن خدمت اقدام کرده است
از جمله این دوره‌ها، برگزاری نهضت آموزش خط بریل به اولیا و معلمان جهت به‌روزرسانی اطلاعات تخصصی و تأمین و تربیت مدرسان استانی آموزش خط بریل (۵۲ مدرس آموزش خط بریل) و آموزش دانش تخصصی خط بریل به ۱۴۶۷ معلم و۴۹۰ نفر از والدین دانش آموزان، برگزاری کارگاه‌های آموزشی جهت‌یابی و حرکت برای فرهنگیان سازمان آموزش و پرورش استثنایی به منظور ارتقای کیفیت تعامل دوسویه با افراد دارای آسیب بینایی در سنوات اخیر، آموزش بیش از ۵۰ مدرس کشوری درس ریاضی ویژه نابینایان در سنوات اخیر و آموزش بیش از ۵۰ مدرس کشوری کوتاه نویسی خط بریل انگلیسی، آموزش معلمان در زمینه راهبردها و روش‌های آموزش دانش‌آموزان با آسیب بینایی، آموزش مدرس تعمیر و نگهداری ماشین تحریر نابینایان (پرکینز) در سنوات اخیر و آموزش معلمان پیش از دبستان ویژه داش‌آموزان با آسیب بینایی است.
* فعالیت‌های پرورشی و تربیت‌بدنی پیش‌بینی برای دانش‌آموزان نابینا، چگونه است؟
بله، در بخش پرورشی(فعالیت‌های ویژه گسترش فرهنگ قرآن کریم در بین دانش‌آموزان و کارکنان با آسیب بینایی) شامل چاپ کتاب‌های درسی دینی و قرآن کریم به خط بریل و توزیع مناسب آن قبل از سال تحصیلی، چاپ ۷۲ سری(۷۲۰ جلد) کتاب قرآن کریم به خط بریل و تجهیز مدارس دانش‌آموزان باآسیب بینایی به کتاب‌های قرآنی بریل در سراسر کشور با همکاری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش، تشکیل کارگروه ویژه تحول در فعالیت‌های پرورشی با رویکرد دست‌یازی به روش‌های نوین گسترش فرهنگ قرآن کریم در بین دانش‌آموزان، تدوین محتوای مناسب‌سازی شده مسابقات قرآن دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، همکاری با معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت در متناسب‌سازی سامانه نورینو جهت ثبت رشته‌ها، محتوای مسابقات و ثبت‌نام دانش‌آموزان استثنایی و شرکت آنها در مسابقات قرآن، عترت و نماز است.
تدوین شیوه‌نامه‌های مناسب‌سازی شده جهت برگزاری مسابقات قرآن، عترت و نماز و فعالیت‌های اوقات فراغت با رویکرد افزایش تدبر و بصیرت قرآنی در بین دانش‌آموزان و کارکنان، برگزاری مسابقات قرآن، عترت و نماز در سه سطح مدرسه‌ای، استانی و کشوری و حضور دانش‌آموزان در رشته‌های حفظ عمومی (ویژه آیات منتخب و موضوعی قرآن کریم )، حفظ ویژه (کل، ۲۰ جزء، ۱۰جزء، ۵ جزء و جزء ۳۰ قرآن کریم)، حضور دانش‌آموزان با نیازهای ویژه در مسابقات قرآن و عترت دانش‌آموزان عادی و احراز رتبه اول کشوری در رشته حفظ سی جزء قرآن کریم توسط دانش‌آموز دختر با آسیب بینایی، برگزاری پایگاه‌های اوقات فراغت تابستانی و آموزش قرآن کریم در بین دانش‌آموزان، صوتی کردن بالغ بر 30 جلد محتوای مسابقات قرآنی در دوره‌های متوسطه اول و دوم و بارگذاری در پورتال سازمان جهت بهره‌برداری دانش‌آموزان نابینا، بارگذاری فایل‌های آموزشی روخوانی و تجوید قرآن کریم با رویکرد دانش‌آموزان نابینا در شبکه شاد و پورتال سازمان، تشکیل دبیرخانه توسعه فرهنگ قرآنی با همکاری اداره آموزش و پرورش استان قم در سال تحصیلی جاری و برگزاری جلسات توجیهی و نشست تخصصی با محوریت توسعه فرهنگ قرآنی در بین دانش‌آموزان و همکاران ویژه کارشناس مسؤولان، کارشناسان، مدیران و مربیان پرورشی مدارس استثنایی از دیگر فعالیت‌ها در حوزه پرورشی است.
از جمله فعالیت‌ها در بخش تربیت‌بدنی، برگزاری مسابقات ورزشی دانش‌آموزان با آسیب بینایی است. مسابقات ورزشی دانش‌آموزان با آسیب بینایی در سه سطح مدرسه‌ای(در قالب پاراالمپیاد درون مدرسه‌ای)، مدارس استانی(با حضور منتخبین مسابقات مدارس) و کشوری برگزار می‌شود.
در تابستان سال جاری بیست و سومین دوره مسابقات ورزشی دانش‌آموزان استثنایی با حضور ۳۳۲ دانش آموز با آسیب بینایی (دختر و پسر) در رشته‌های ورزشی شطرنج، گلبال و دو ومیدانی به میزبانی خراسان رضوی برگزار شد که در آن دانش‌آموزان با آسیب بینایی علاوه بر شرکت در یک رویداد ورزشی از پیوست برنامه‌های فرهنگی(جنگ شب، نماز جماعت، زیارت حرم علی بن موسی رضا(ع) و پذیرایی صبحانه حضرتی و…) در نظر گرفته شده، بهره‌مند شدند. از دیگر اقدامات انجام شده در این مسابقات حضور استعدادیابان ورزشی از فدراسیون ورزش های نابینایان و کم بینایان جهت شناسایی افراد مستعد بود.
**ایجاد کلاس ورزش برای دانش‌آموزان با آسیب بینایی
یکی از اقداماتی که انجام شد، ایجاد کلاس تربیت‌بدنی در مدارس با دانش‌آموزان آسیب دیده بینایی است. با توجه به اهمیت ساعت درس تربیت بدنی و فعالیت‌های ورزشی برای دانش‌آموزان با آسیب بینایی، به خصوص در دوره ابتدایی که در طلایی‌ترین سنین توسعه رشد حرکتی به سر می‌برند، ضرورت توجّه به فعالیت‌های آمادگی جسمانی و مهارت‌های ادراکی حرکتی و پایه در این سنین دوچندان است.
بررسی‌های انجام شده نشانگر آن است که محل کلاس درس تربیت بدنی غالبا حیاط مدرسه است که البته تحت شرایطی چون آلودگی هوا، سرمای شدید، بارندگی و سایر تغییرات جوّی در ماه های سرد سال قابلیت استفاده ندارد. در حالی که اغلب کودکان دچار ضعف عضلانی کمربند شانه‌ای و شکم و چاقی بوده و افزایش فعالیت‌های ورزشی از اهمّیت ویژه‌ای برخوردار است. از این رو اتاق‌های درس تربیت بدنی به عنوان یکی از برنامه‌های توسعه ای و تحوّلی سازمان آموزش و پرورش استثنایی با رویکرد ارتقای سواد حرکتی در سازه مدارس تحت پوشش طراحی و اجرا شده است. بر این اساس با تغییر فضاهای کم استفاده و موجود مدارس، فضاهای ایمن برای درس تربیت بدنی ایجاد می‌شود.
در این کلاس وسایل و تجهیزاتی از قبیل نردبان سوئدی، نردبان افقی، نردبان چابکی، دیوار صخره نوردی، طناب‌های آویزان، حلقه‌های هولاهوپ، تخته موازنه، مینی ترامپولینگ، صفحه تعادل، توپ و… وجود دارد که با بهره‌گیری از آن با توجه به نوع معلولیت دانش‌آموزان به بهبود وتوسعه توانایی‌های ادراکی و حرکتی، مهارت‌های بنیادی و فاکتورهای آمادگی جسمانی می پردازند. از ۹۶ کلاس تربیت بدنی تجهیز شده حدود ۲۵ کلاس جهت بهره برداری دانش‌آموزان با آسیب بینایی تجهیز شده است.
همچنین به منظور اجرای بهینه درس تربیت بدنی نیاز است تجهیزات و وسایل استاندارد در دسترس معلمان پرتلاش تربیت بدنی قرار گیرد. از این رو خرید ابزار و وسایل مورد نیاز دانش‌آموزان با آسیب بینایی از قبیل توپ صدادار، توپ و دروازه گلبال، میز شودان، شطرنج نابینایان و… به عنوان یکی از برنامه‌های مورد توجه سازمان آموزش و پرورش استثنایی است.
پایان پیام/