رسانه‌های بیگانه و مدل شبکه سازی‌های لانه زنبوری
یزدانی کارشناس مسائل سیاسی و رسانه بیان کرد: تمام تلاش رسانه بر این است که با مدل لانه زنبوری اراده‌ی خود را به مخاطب تحمیل کند.
فارس پلاس؛ دیگر رسانه‌ها – برنامه امواج شبهه در گفت و گو با دکتر علیرضا داودی(کارشناس و تحلیلگر ارشد رسانه) و دکتر محمد یزدانی(کارشناس مسائل سیاسی و رسانه) به بررسی رسانه های بیگانه و مدل شبکه سازی های لانه زنبوری پرداخت.
شبکه سازی های لانه زنبوری در رسانه های بیگانه
داودی کارشناس و تحلیلگر ارشد رسانه در پاسخ به این سوال که مدل شبکه سازی های لانه زنبوری در رسانه های بیگانه چگونه است، گفت: در حوزه لانه زنبوری معمولا دو قاعده مهم است. البته این با نظریه معروف متفاوت است و بیشتر حوزه رسانه و امنیت را دربر می گیرد و دارای چارچوب های متفاوت است. دو اصل در این شبکه سازی از نظر رسانه های بیگانه حائز اهمیت است. یک؛ سلب اراده‌ی پیش‌بینی شده از مخاطب. دو؛ تحمیل اراده پیش بینی نشده به مخاطب. این دو مورد پایه ساخت این شبکه است. در اولی زمانی که اراده ی پیش بینی شده‌ی مخاطب که به دنبال چیز دیگری است، سلب می شود در حالیکه مخاطب در این سلب هیچ اراده ای از خود ندارد. اما به دلیل وارد کردن قاعده‌ای به اسم اطلاعات شیرین یا لزج مخاطب احساس رضایت می کند. بنابراین؛ قاعده ی اول در شبکه های لانه زنبوری رسانه های بیگانه در فاز سلب اراده پیش بینی شده‌ی از مخاطب قطعا بحث رضایت غیر ارادی بر مبنای اطلاعات شیرین و لزج شکل می گیرد. 70درصد اطلاعات شیرین و لزج هیجانی و 30درصد تحریکی هستند که معمولا تحریک نشات گرفته از اتمام فضای تهییجی قطعا مخاطب را به یک تولید می رساند که اگر حتی در میدان و محل واقعه حضور نداشته باشد، به فراخوان اطلاعات در گذشته مبادرت می ورزد.
وی درباره اطلاعات شیرین و لزج توضیح داد: در این اطلاعات مخاطب صد در صد نمی تواند صحت و سقم آن را بررسی کند اما نسبت به دانستن آن راغب است و برای او جذابیت دارد. مانند اینکه مخاطب بشنود که مقابل دانشگاه شریف، درگیری بوجود آمده و یگان نیروی انتظامی آنجا حضور پیدا کرده است و این ماجرا به دستگیری و کشته شدن دانشجویان کشیده است. این اطلاعات به دلیل هیجانی بودن آن، سبب تحریک مخاطب می شود. بنابراین؛ به دلیل اینکه این خبر هیجان دارد، برای مخاطب شیرین است و این موضوع باعث جذب او می شود. از اینجا به بعد مخاطب خود را وارد اطلاعات لزج می کند. به این معنا که از اطلاعات گذشته که لزوما هیچ پارادایم ارتباطی بین آنها وجود ندارد، بهره می گیرد تا بگوید من هم هستم و حتی در خلق این حادثه موثر بودم.
رسانه های بیگانه متریال می دهند، مخاطب سناریو تحویل می دهد
داودی افزود: مرحله بعدی، تحمیل اراده ی پیش بینی نشده است که در آن مخاطب به توجیح کردن ادله می پردازد. حال اگر این مسئله بین 6رسانه بیگانه از جمله بی بی سی فارسی، رادیو فردا، شبکه مانند فرداد فرح زاد، مسیح علینژاد، اینترنشنال، من و تو و از سویی پایگاه وزارت امور خارجه کشورهای معاند مانند رژیم صهیونیستی به زبان فارسی علیه ایران در این حوزه بچرخد و وقتی اطلاعات شیرین و لزج را کنار هم قرار دهند، از اینجا به بعد هر ضلع این رسانه ها معادل یک خانه ی دیگری را با همین 6 ضلع ایجاد می کند که محصول را منتقل می کند که انتقال محصول بین این لایه‌ها به دلیل سه مسئله فراوانی، استنادات مرکب و نهایتا قضاوت‌های نشات گرفته از نقص اطلاعات در نزد مخاطب تبدیل به یک پارادایم قرائتی می شود. این پارادایم دال مرکزی موضوعی می شود که رسانه‌های بیگانه می خواهد مخاطب راجب به آن صحبت کند و رسانه های بیگانه متریال می دهند و مخاطب سناریو تحویل می دهد.
داودی خاطرنشان کرد: وقتی هر کدام از این اضلاع شروع کننده باشند، زاویه و پژواک این موضوع متفاوت خواهد بود. اگر این متریال از رادیو فردا شروع شود بُعد امنیتی اگر از بی بی سی فارسی شروع شود، بُعد نخبگانی، اگر از شبکه من و تو شروع شود، بُعد خانوادگی به سمت زنان و اگر از سمت صدای آمریکا شروع شود، بُعد سیاسی – اجتماعی است. اگر رسانه سناریو بسازد و به مخاطب تحویل دهد، قابل نقض کردن است اما اگر مخاطب سناریو را بسازد، مخاطب سهام دار در ساخت سناریو خواهد بود. رسانه براساس سناریوای که مخاطب ساخته، گزاره های خود را تنظیم می کند و ضریب افزایش نفوذ بالا می‌رود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا کار اصلی رسانه انتقال پیام است و اکنون رسانه های بیگانه به همین شیوه عمل می کنند، گفت: در تعریف آکادمیک جواب این سوال بله است. در علوم ارتباطات و رسانه، رسانه عامل انتقال پیام است که در دو دهه ی اخیر گزاره ای نیز جدیدا به تدریج اضافه شده است، و آن هم این است که رسانه تنها به عنوان یک عامل انتقال پیام تلقی نشود، به این دلیل که رسانه دو قدرت را به دلیل افزایش اتمسفر معنایی و مفهومی خود پیدا کرده است. یک. "قدرت ساماندهی ذهن مخاطب" دو. "قدرت سازماندهی در میدان برای مخاطب".
داودی همچنین افزود: هیچ رسانه ای در دنیا نیست که به صورت مستقل ادعای عمل داشته باشد. تعریف رسانه از منظر عملیاتی؛ محل تلاقی سرویس های اطلاعاتی و دسک های کشور هدف است. بنابراین؛ همیشه سرویس های اطلاعاتی مُحدب و دسک ها مُقعر عمل می کنند. وقتی قابلیت مُحدب و مُقعر به عنوان حدود و ثغور به رسانه اعطا می شود، رسانه هم قابلیت ساماندهی پیام و هم قدرت سازماندهی مخاطب را براساس پیام در میدان را پیدا می کند. به همین دلیل است که به عنوان فرمانده چهارم در میدان مطرح است و حتی گاهی فرمانده اول تلقی می شود به این دلیل که حدفاصل بین ارتباطات میدانی و پیامی بین مخاطبین در نقاط مختلف یا کور در جامعه هدف توسط رسانه برقرار می‌شود. هر گاه این پیام از سوی صدای آمریکا بود، بی شک در نیمه غربی کشور به اضافه مرکز باید آماده ایجاد یک حرکت دموگرافیک میدانی باشیم. مدل صدای آمریکا معمولا شرق به مرکز است. اگر این پیام از سوی گزارشگر شبکه من و تو باشد، باید بدانیم که گزارشگر من و تو هیچ گاه منزوی کار نمی کند، اگر قبل از آن اتاق خبر و سمت نو را مشاهده کنید، فرم بندی راهبری پیام توسط شبکه من و تو را بیان می کند. بنابراین؛ گزاره های گزارشگر شبکه من و تو کاملا مشخص است. اگر صدای آمریکا و گزارشگر من و تو به هم پیوند بخورند، این بدان معنی است که از شرق به مرکز قابلیت سرایت به جنوب و شمال غرب را پیدا می کند که قطعا اینترنشنال وارد می شود و بدون اینترنشنال این سرایت امکان ظهور و بروز پیدا نمی کند. در واقع اینترنشنال قابلیت هدایت تهییج و ایجاد سنگربندی های جدید در میدان را ایفا می کند. به این دلیل که نقاط عطف غیرقابل پیش بینی اگر به عملیات رسانه‌ای اضافه شود، قطعا اتفاقی که رخ می دهد سبب به هم ریختگی بیشتر و متزلزل شدن فضا می‌شود. به همین دلیل اینترنشنال شبیه به( Fox News ) نیوز عمل می‌کند. اگر اینترنشنال وارد شود، شک نکنید که تهران زیر ضرب رفته است که مدت زمان ظهور و بروز آن بستگی به لیدری دارد که طراحی کرده اند. اگر لیدرها نفرات مانند مسیح علینژاد، نازنین بنیادی و حامد اسماعیلیون و رضا پهلوی باشند، مسئله متفاوت خواهد بود و یک هدایت گری بیرونی برای ساماندهی درونی با یک هدف آن هم "آسیب حداکثری در داخل و مصونیت حداکثری در خارج" انجام شده است. همچنین ممکن است از لیدرها در داخل ایران استفاده کنند و به طور مثال به سراغ قومیت ها بروند. در این صورت رهبران قومیتی در حوزه های راهبری، رهبری، تاکتیکی، تکنیکی به ایفای نقش رهبر میانی می پردازند. از اینجا به بعد وارد مرحله تصعید پیام می شویم. بنابراین؛ هر گاه مسئله قومیت ها فعال می شود، بی شک و بدون هیچ تردیدی بی بی سی فارسی کاملا در این موضوع دخیل است. از اینجا به بعد دو اتفاق می افتد. اتفاق اول؛ که به آن رفتار هزینه ای اطلاق می شود، در این رفتار از سال 96 تاکنون رسانه‌های بیگانه به این نتیجه رسیدند که باید هزینه در داخل پشتیبانی فرکانسی خارج از ایران رخ دهد. هزینه در داخل به معنای درگیری دو لبه است. "لبه های امنیتی- نظامی با سیاسی و لبه های اقتصادی اجتماعی با سیاسی". درگیری این دولبه با همدیگر باعث ایجاد حداکثر استحکاک در داخل و حداکثر تولید محتوا در خارج می شود. به همین دلیل به مسئولین توصیه اکید می کنیم که اگر حرف زدن بلد نیستید، حرف نزدن را تمرین کنید. اتفاق دوم؛ به فرآیند ایجاد قطب بندی در داخل ایران برمی گردد. قطب بندی ها دارای یک مسئله بسیار جدی است که آن هم این است که خون ایرانی هر طور که باشد، ریخته شود و هر چه خون بیشتری در ایران ریخته شود، ما گزاره های بیشتری برای تولید و سالگردسازی خواهیم داشت و این قاعده‌ی آنهاست.
کار رسانه های بیگانه مزدور ساختن با تاریخ مصرف دقیق است
داودی در ادامه گفت: کار رسانه های بیگانه مزدور ساختن با تاریخ مصرف دقیق است. بنابراین؛ وقتی صحبت از شبکه وند کردن رسانه های بیگانه می کنیم، از نظر آنها حتی میدان نیز دارای تاریخ انقضاء است. اتفاقات سال 88، 8ماه، سال 96، یکماه و نیم، سال 98، یکماه و سال 1401 نزدیک به سه ماه طول کشید. آنها در اتفاقات اخیر زمان را کم و عمق ضربه را بیشتر کردند به همین دلیل به جای مسائل میکانیکی به سراغ مسائل ارگانیکی و مفاهیم ایدئولوژیکی رفتند. این را خوب باید بدانیم که زدن مفاهیم ایدئولوژیکی به معنای زمان کمتر و عمق بیشتر است و از اینجا به بعد فرمت و فونداسیون کارخانه مزدورسازی فرق خواهد کرد.
وی درباره مدل وفادار سازی رسانه های بیگانه به مخاطب توضیح داد: این مدل دارای 5مرحله است. که اگر هر کدام از این مرحله انجام نپذیرد، مخاطب دیگر وفادار رسانه نخواهد بود. اولین مرحله؛ نسبت موضوع است با فاعل وفادار. هر چه موضوع یونیک‌تر باشد، فاعل یا مخاطب دقیق‌تر بر آن سوار می‌شود و امکان اتصال آن به رسانه بیگانه زودتر فراهم می‌شود. مرحله دوم؛ قدرت تراکنش محتوای فاعل است. مرحله سوم؛ مرحله حفاظت است، فاعل یا مخاطبی که بلافاصله مطلب را ارسال کند و دستگیر شود، از نظر رسانه های بیگانه ارزش ندارد، مگر اینکه دستگیری او منجر به یک قائله شود. بنابراین؛ رسانه های بیگانه بیشتر بر مخاطبی سرمایه گذاری می کند که بتواند در عین حال که مطلبی ارسال می کند توانایی محافظت از خود را نیز داشته باشد. مرحله چهارم؛ ایجاد اتصال بین مفهومی است. مخاطبی که بتواند بر مفهوم کار کند از نظر رسانه های بیگانه دارای ارزش افزوده است و به آن مخاطب بیشتر پر و بال می دهند و مرحله پنجم؛ بحث برسر ضریب انتقاد و خلاقیت است. خلاقیت مخاطب در تولید محتوا باعث می شود تا رسانه های بیگانه بیشتر آن را نشان و آموزش دهند. نکته جالب این است که رسانه های بیگانه در 95درصد موارد به نحوی افراد خود را آموزش دادند که زودتر دستگیر شوند، تا زودتر تبدیل به سوژه وکیس در نزد رسانه های بیگانه شوند. تا بر فرمت دستگیری آنها قصه سازی کنند. بنابراین؛ ضریب وفاداری به میزان سرعت و کیفیت به فنا رفتن مخاطب بستگی دارد و از طرفی رسانه های بیگانه سراغ مخاطبانی می روند که خانواده های آنان قابلیت سرایت داشته باشند.
تلاش رسانه های معاند در ایجاد شبکه سازی تنها 30 درصد است
داودی درباره چگونگی شکل گیری شبکه سازی رسانه های بیگانه گفت: تلاش رسانه های معاند در ایجاد شبکه سازی تنها 30 درصد است و 70درصد غفلت داخل است. رسانه های بیگانه سطح توقعات نسبت به آن طرف ماجرایی که خودشان ایجاد کرده اند، را به نحوی بالا می برند که راهی به جز منازعه برای احقاق حق طرف مقابل ندارند که این یک فرآیند ذهنی است. مانند بازی است که قرن ها دشمنان راجب به رابطه میان شیعه و سنی انجام می دهند. آنچکه آنها بر سر شبکه سازی حاصل می کنند، پیدا کردن بذرهای مناسب است که گریز از مرکز دارند برای کشت در محیط مناسب که معمولا در داخل ایجاد می کنند. این همان فرآیندی است که نسبت به شبکه سازی، رسانه های بیگانه بر آن برنامه ریزی می کنند.
تلاش رسانه های بیگانه با مدل لانه زنبوری برای تحمیل اراده‌ی خود به مخاطب
یزدانی کارشناس مسائل سیاسی و رسانه در ادامه این گفت و گو اظهار داشت: برای تحمیل اراده و سلب اراده مخاطب نیاز به مقدماتی از جمله تصویرسازی در فضای رسانه است. وقتی می توان اراده را از مخاطب سلب کرد که بتوان در او تصویری ایجاد کرد و تمام تلاش رسانه بر این است که با مدل لانه زنبوری اراده‌ی خود را به مخاطب تحمیل کند. این فعل و انفعال نیازمند فرآیندی است که در بحث تصویرسازی و ارائه ی مصادیق با استناد برخی از فیلم های میدانی از شبکه من و تو یا شهروند خبرنگار بهره می گیرد تا تصویر اولیه را تصدیق کنند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا رسانه های بیگانه در انتقال پیام خود هم از رسانه های رسمی پلاک دار و هم از رسانه های شخصی سازی شده استفاده می کنند، گفت: کار اصلی رسانه انتقال پیام است، وقتی رسانه ای مانند اینترنشنال یا من و تو که یک رسانه رسمی است، خبری را کار می کند، می‌تواند از یک بستر ارتباطی جمعی یا رسمی و یا شخصی باشد که این بستر ارتباطی شخصی تحت نظارت آن سازمان و مجموعه ای است که بناست آن روایت در ذهن مخاطب القاء کند، اگر قرار باشد که پیام را به ذهن مخاطب القاء کند بهترین فرآیند این است که از همه راهکارهای موجود استفاده شود. القاء یک پیام هم تکرار یک رای است که تکرار بتواند جای ارائه‌ی ادله را بگیرد. این القاء پذیری در موضوعات مختلف برای برخی از سطوح جامعه‌ی ما یک آفت به شمار می رود.
رسانه ها ذاتا توانایی جریان سازی و ایجاد جنبش و حرکت در جامعه ما را ندارند
این کارشناس افزود: وقتی به بررسی مدل هایی که رسانه های معاند در پمپاژ خشم، نفرت و ناامیدی در جامعه از آن بهره می گیرند، می پردازیم. متوجه می شویم که این رسانه ها فی نفسه توانایی جریان سازی و ایجاد یک جنبش و حرکت در جامعه ما ندارند. در واقع منتظر می مانند تا رخدادهای ملتهب بیرونی رخ دهد تا بر آن موج سواری کنند. در نتیجه نمی توان گفت که در چه زمان و مناسبت خاصی این رسانه ها از مدل های خود استفاده می کنند. رسانه های بیگانه هر زمان که بتوانند و برای آنان مقدور باشد، از این دشمنی دست برنخواهند داشت.
یزدانی همچنین گفت: گاهی روایت سازی های رسانه های بیگانه با تکنیک های مختلف اگر چه گسترده می شود، اما در انتها قابلیت تاثیرگذاری در فضای جامعه و میدان را ندارد.
وی بیان کرد: اگر سرعت فراموش کردن یک روایت کمتر از سرعت انتقال آن باشد، آن روایت در سطح جامعه سرایت پیدا می کند.
یزدانی در خصوص پشت پرده رسانه های بیگانه در خصوص تخریب هفته وحدت در میان امت های اسلامی گفت: برای اینکه اسلام به معنای واقعی کلمه بتواند آموزه های ناب خود را در سراسر گیتی به دیگر مکاتب و تمدن ها معرفی کند نیاز است که از خودمان از درون مناقشات افراطی نداشته باشیم. رسانه های بیگانه با ایجاد فضای دوقطبی در جامعه سعی می کنند تا روابط بین مسلمین را در برخی اختلافات ایجاد شده، خلاصه کنند و آن را به همه‌ی روابط بین مسلمین تعمیم می دهند.
گفتنی ست؛ برنامه «امواج شبهه» گفتگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است که با هدف روشنگری و افشای تکنیک‌های رسانه‌ای است، روزهای یکشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز پخش می‌شود.
علاقه‌مندان می‌توانند نظرات خود را از طریق سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ و شماره ۰۹۰۳۹۱۳۴۷۴۴ در پیام‌رسان‌های مجازی به اشتراک بگذارند. این برنامه به سردبیری دکتر علیرضا داودی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی سیده فاطمه شعار، اجرا و کارشناسی علیرضا رحیم بصیری به روی آنتن می‌رود همچنین در این برنامه فائزه مقدم مسئول دعوت از مهمانان، سیده ایمان مسئله‌گو خبرنگار و مائده حیدری به‌عنوان آیتم ساز برنامه امواج شبهه فعالیت می‌کنند.
پایان پیام/غ