شبکه‌های اجتماعی، مُعرف‌های جدید ازدواج
از اواسط دهه ۹۰ میلادی که اینترنت به صورت گسترده در دسترس مردم قرار گرفت شاید هیچگاه سازندگان آن فکر نمی‌کردند این پدیده نوظهور به سرعت همه ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده و زیست‌بوم جدیدی را پدید آورد؛ زیست‌بومی که در آن افراد باهم تعامل دارند و کار، خرید و حتی ازدواج می‌کنند.
فارس پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- ایرنا نوشت: از دوران ازدواج‌های سنتی که در آن آشنایی دختر و پسر برای ازدواج با معرفی واسطه‌ها شکل می‌گرفت و یا حتی بسیاری از ازدواج‌ها بدون آشنایی مستقیم دختر و پسر و فقط با آشنایی و موافقت خانواده‌ها انجام می‌شدت، سال‌ها گذشته است. با ورود اینترنت در جهان و تاثیر آن بر زندگی روزمره مردم، تغییرات عمیقی در سبک زندگی افراد جامعه به وجود آمد.
این تغییرات حتی بر نوع آشنایی و ازدواج جوان‌ها هم تاثیر داشت تا جایی که به تدریج آشنایی‌ها و ازدواج‌های سنتی جای خود را به ازدواج‌های مدرنی داده که در آن آشنایی زوج‌ها در بستر شبکه‌های اجتماعی مجازی شکل می‌گیرد. پلتفرم‌های مختلف از «یاهو مسنجر» تا «توئیتر»، «فیس‌بوک» و «اینستاگرام» امکان آشنایی دخترها و پسرها را فراهم کرد. آشنایی‌هایی که از دنیای مجازی آغاز شده و تا دنیای واقعی نیز ادامه پیدا می‌کند و در نهایت به ازدواج ختم می‌شود.
ازدواج مجازی در دنیا
براساس تحقیقات انجام شده، افرادی که به صورت آنلاین با هم آشنا می‌شوند اغلب زودتر از کسانی که از طریق دوستان، محل کار، یا از طریق واسطه باهم آشنا می‌شوند، ازدواج می‌کنند. «مایکل روزنفلد (Michael Rosenfeld)» جامعه‌شناس در دانشگاه استنفورد، معتقد است این موضوع چند دلیل دارد. او در گفت‌وگو با نشریه «واشنگتن پست» گفت: «بسیاری از اطلاعاتی که به روش سنتی و در طول جلسه خواستگاری برای نخستین‌بار به دست می‌آید در ازدواج آنلاین از طریق پروفایل‌ها پیش از ملاقات واقعی با فرد به دست می‌آید.»
بیش از ۱۷ درصد از ازدواج‌ها از طریق قرارهای آنلاین شروع می‌شود. براساس یک پژوهش موسسه تحقیقات آماری برین(statistic brain research institute) از هر ۵ رابطه، یک مورد و از هر ۶ ازدواج، یک ازدواج به صورت آنلاین آغاز می‌شود.
طبق نمودار زیر نزدیک به ۱۷ درصد از ازدواج‌ها و ۲۰ درصد از آشنایی‌ها به صورت آنلاین آغاز می‌شود.
فیس‌بوک، گوگل پلاس، توئیتر و دیگران
از زمان معرفی شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، گوگل پلاس، توئیتر و … به دنیا و فعالیت افراد مختلف در این شبکه‌ها، نوع جدیدی از روابط در بستر وب بین افراد مختلف شکل گرفت. این روابط بعد از آشنایی بیشتر به دنیای واقعی هم راه پیدا کرده و در بسیاری از موارد به ازدواج هم منجر شده است. یکی از این پلتفرم‌ها که زمینه آشنایی افراد را با یکدیگر فراهم کرده است، فیس‌بوک است.
زیبا و سعید یکی از زوج‌های هستند که از سال ۱۳۹۱ و از طریق فیس‌بوک با یکدیگر آشنا شدند. زیبا در مورد آشنایی با همسرش می‌گوید: «آشنایی ما از سال ۹۱ از فیس‌بوک و از صفحه‌ای که هر دو دنبال می‌کردیم آغاز شد. سه ماه بعد از آشنایی، مادرها در جریان این رابطه قرار گرفتند. آن وقت‌ها هنوز آشنایی و روابط مجازی مثل امروز زیاد نبود و حتی تابو بود. خانواده‌ها در ابتدا مخالف ارتباط و ازدواج ما بودند اما بعد از اینکه از علاقه ما به هم مطلع شدند، با ازدواج‌مان موافقت کردند و سرانجام سال ۱۳۹۳ با هم ازدواج کردیم.» زیبا و سعید در حال حاضر دو فرزند پسر دارند.
گوگل‌پلاس، سرویس شبکه‌های اجتماعی گوگل بود که امکانات جدیدی مانند بسیاری از حلقه‌ها(Circles)، جرقه‌ها(Sparks)، پاتوق‌ها(Hangouts) و تجمع‌ها(Huddle) را ارائه می‌کرد. بسیاری از افراد در این پاتوق‌های و دورهمی‌های مجازی با یکدیگر آشنا می‌شدند و زمینه دوستی‌ها، ارتباط و حتی آشنایی برای ازدواج از همین جمع‌ها فراهم می‌شد.
مهدی و زینب زوجی هستند که آشنایی‌شان از گوگل‌پلاس آغاز شد. نخستین دیدار این زوج در یکی از همین جلسه‌های حضوری و دورهمی‌های اهالی گوگل‌پلاس بود. مهدی درباره شکل‌گیری ارتباط و آشنایی‌اش با همسرش می‌گوید: «ما سال ۱۳۹۱ ازدواج کردیم و شاید جزء اولین نفراتی بودیم که از این طریق باهم آشنا شده و ازدواج کردند. هر دوی ما در گوگل‌پلاس فعالیت می‌کردیم. در آن زمان کاربران گوگل‌پلاس دورهمی‌های داشتیم و در جلسه‌های هیأت مکتب‌الهادی هم شرکت می‌کردیم که شناخت غیرمجازی هم ایجاد می‌کرد. آشنایی ما از فضای مجازی بود اما ارتباط ما از طریق یکی از دوستان آغاز شد. به عبارتی رابطه ما از مجازی به حقیقی تبدیل شد. اما مراحل ازدواج ما به صورت سنتی شکل گرفت.»
توئیتر؛ ازدواجی‌ترین پلتفرم شبکه‌های اجتماعی
توئیتر به عنوان یکی از پرکاربرترین پلتفرم شبکه‌های اجتماعی در یک دهه اخیر است که با وجود فیلترشدن، همچنان کاربران فعال زیادی دارد. فضای شبکه‌ای توئیتر و ارتباطات گسترده مجازی در بستر این پلتفرم، این امکان را برای کاربران به وجود آورده تا فرصت بیشتری برای آشنایی با یکدیگر داشته باشند. اگرچه آمار دقیقی از تعداد ازدواج‌هایی که آشنایی آنها در بستر توئیتر فارسی شکل گرفت در دسترس نیست اما با یک نگاه کلی و با توجه به توئیت‌هایی که کابران با موضوع خبر ازدواج‌شان منتشر کرده‌اند، می‌توان دریافت که میزان ازدواج در میان کاربران این پلتفرم به‌ویژه در دوران قرنطینه کرونا افزایش داشته است.
زهرا و محمدمهدی یکی از زوج‌هایی هستند که در این پلتفرم با یکدیگر آشنا شده‌اند. محمدمهدی درباره چگونگی آشنایی و شکل‌گیری رابطه با همسرش می‌گوید: «اسفند ۱۴۰۰ به واسطه داشتن دوست مشترک در توئیتر، غیرمستقیم باهم آشنایی داشتیم. اما مشکلات و مسائل روحی که دوست مشترکمان با آن درگیر شده بود و تلاش ما برای حل این مشکل، آشنایی ما را عمیق‌تر کرد. ارتباط ما بعد از مدتی به دیدارهای حضوری هم تبدیل شد. معاشرت‌های دنیای حقیقی شناخت ما از هم را واقعی‌تر کرد.»
زهرا در ادامه از مراجعه به مشاور در طول دوران آشنایی اشاره کرد: «در دوره آشنایی پیش از ازدواج و زمانی که تصمیم‌مان برای ازدواج جدی‌تر شد به مشاور هم مراجعه کردیم. البته دو ماه بعد از آشنایی ما، خانواده‌ها هم در جریان قرار گرفتند.»
ازدواج مجازی و دست‌اندازهای پیش رو
مساله مهم در ازدواج‌هایی که در آن آشنایی زوج‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی مجازی شکل می‌گیرد، موافقت خانواده‌ها با این نوع ازدواج و شناخت طرفین از یکدیگر است. محمدمهدی در مورد مشکلات موجود بر سر راه ازدواج مجازی و سخت‌گیری خانواده‌ها گفت: «خانواده من بهانه‌ای برای ازدواج ما نیاوردند و قبل از اینکه من برای راضی‌کردن آنها تلاش خاصی کنم موافقت خود را اعلام کردند. تنها مساله بزرگ، موضوع سربازی من بود که پدرم به آن اشاره کرد که البته با راهکارهای مناسبی که پیشنهاد داد تقریبا این مساله را برای همه حل کرد.»
زینب درباره اهمیت نظارت خانواده در مسیر ازدواج‌های مجازی گفت: «سن در موضوع ازدواج به‌خصوص در ازدواج مجازی اهمیت زیادی دارد. مثلا اگر دختری در ۱۸سالگی بخواهد پسری را که با او آشنا شده و پیشنهاد ازدواج داده است را به خانواده معرفی کند، خانواده سخت‌گیری بیشتری دارند؛ اما من در ۲۸ سالگی همسرم را که از طریق گوگل‌پلاس آشنا شده بودیم را صرفا به خانواده معرفی کردم تا مسیر خواستگاری براساس فرهنگ و رسوم خانواده‌ها پیش برود و هیچ اجباری در پذیرفتن یا رد کردن خواستگار نداشتم.»
ازدواج مجازی؛ آری یا خیر
از اوایل دهه هشتاد که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به دنیا عرضه شد و زیست مجازی افراد در این پلتفرم‌ها شکل گرفت، اما و اگرهای زیادی در مورد روابط مجازی به ویژه در میان نسلی که آشنایی با دنیای مجازی نداشتند وجود داشت. با گذشت زمان و کم‌شدن روابط حضوری به‌ویژه در دوران قرنطینه کرونا، ارتباطات مجازی گسترده‌تر شد و بخشی از جامعه که روابط مجازی را تابو می‌دانست موضع خود را تغییر داده و انعطاف بیشتری در مورد موضوع ازدواج مجازی نشان دادند.
مهدی ضمن توصیه جوانان به اعتماد به آشنایی‌های مجازی و ازدواج از این مسیر با نظارت خانواده‌ها گفت: «طبق شنیده‌هایم، ازدواج‌های زیادی به این شکل حتی در دنیا وجود دارد که در بیشتر موارد این افراد، زوج‌های شادی هم هستند.»
وی تاکید کرد: «ازدواج مجازی را در صورتی توصیه می‌کنم که پسر یا دختر، همفکر و همراهی در این فضا پیدا کنند که بخش زیادی از معیارهایشان را داشته باشد. اگرچه هنوز این نوع ازدواج در بین بخش زیادی از مردم جامعه جا نیفتاده اما برای آینده نه چندان دور، همه چیز روشن و امیدبخش به نظر می‌رسد. همراهی، حمایت و راهنمایی خانواده‌ها در این مسیر بسیار تاثیرگذار است.»
زینب در مورد چالش‌هایی که ممکن است با خانواده در مسیر ازدواج مجازی وجود داشته باشد گفت: «دغدغه من همیشه در مورد خواستگارها بر سر مسائل سیاسی و اعتقادی بود که این موضوع اصولا در این نوع خواستگاری مطرح نیست چون بر اساس شناخت نسبی که از طرف مقابل در فضای مجازی به دست می‌آید این موضوع‌ها تا حد زیادی حل می‌شود. بنابراین بیشترین زمان در خواستگاری و دوران آشنایی بعد از خواستگاری صرف شناخت اخلاقی و خانوادگی می‌شود. البته نمونه‌هایی هم وجود داشته که شخصیت مجازی فرد با شخصیت واقعی او تفاوت‌هایی داشته که در روند خواستگاری زیر نظر خانواده این خلاء پر می‌شود.»
در دورانی که زیست جوانان در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی فراگیر شده است و آشنایی‌ها در این پلتفرم‌ها چه به صورت مستقیم و چه از طریق واسطه و بر اساس شناختی که افراد از خودشان در این شبکه‌ها به نمایش می‌گذارند اتفاق می‌افتد، جامعه مجازی ظرفیت مناسبی برای این نوع ازدواج دارد که نباید از آن غافل شد.
پایان پیام/غ