عاشق نشدی خانم، دیوانه چه میدانی؟!
آخرین سوالی را که توی سرم می‌چرخید می‌پرسم: «شهریاری‌ها چرا اینقدر دست و دلبازند؟» سرش را پایین می‌اندازد و بعد از چند ثانیه سکوت می‌گوید: «عاشق نشدی خانم، دیوانه چه میدانی؟»
خبرگزاری فارس؛ حنان سالمی: گاهی اوقات، رزق، یک استکان چای است که وقتی سر به هوا داری از کنار چایخانه‌ی حضرت رضا (ع) رد می‌شوی قسمتت می‌شود. می‌پرسی: «امروز چایخانه دست کدام موکب است؟» و به جای جواب، یک استکان چای لب‌سوز دستت می‌دهند و می گویند: «بفرما!» اینجا و در صحن کوثر، خادم‌ها برای خدمت دنبال بهانه می‌گردند و چه بهانه‌ای بهتر از یک زائر که مسیر رسیدن به ضریح را گم کرده باشد.
استکان چای را از دست خادم می‌گیرم و یکهو غیب می‌شود. همه در حال دویدن‌اند. آرام و بی‌سروصدا توی چایخانه سرک می‌کشم. هیچ کس حواسش به من نیست. دو نفر زمین را جارو می‌زنند و سه نفر آب می‌کشند. دور تا دور چایخانه هم هر کسی دستش می‌رسد برای رساندن پذیرایی به دست زوار، کاری می‌کند. اما این موکب با بقیه‌ی موکب‌ها خیلی فرق دارد. یک فرق اساسی. چای را برای خودی‌ها نگه داشته‌اند و به مردم کیک و آب هندوانه می‌دهند! بیرون می‌روم. کمی آنطرف‌تر هم که پر از لیوان‌های شربت موهیتوست! با خنده به تابلوی چایخانه نگاه می‌کنم و دنبال یکی از خادم‌ها که سرشلوغ‌تر به نظر می‌آید و سن و سال‌دارتر است می‌دوم. لباس سبز چمنی خدمت پوشیده و موی سر و محاسنش سفید است. می‌گویم: «حاج آقا، شما از کجا آمده‌اید؟ چایخانه حضرتی را تبدیل به کافه کرده‌اید ها!»
کارت خبرنگاری را که از گردنم آویزان می‌بیند دستپاچه جلو می‌آید: «حالا این بد است یا خوب دخترم؟ نروی چیزی بنویسی کار را خراب کنی. خواستیم زوار خنک شوند!» سر تکان می‌دهم: «نه حاج آقا. اتفاقا در این گرمای کلافه‌کننده، موکب‌تان در چایخانه گل کاشته. از کدام شهرستان تشریف آورده‌اید؟»
موکب حضرت رقیه (س)
حاج آقای وزیری، دستی به محاسنش می‌کشد و کنار ستون ورودی چایخانه می‌ایستیم. هنوز اشاره می‌دهد که چی را کجا بگذارند. دستم را در فرار از نور تند آفتاب، سایه‌بان چشم‌هایم می‌کنم و حاج آقا بسم الله می‌گوید: «چایخانه اول دست خود خدام مشهدی بود. قرعه زد و به نام موکب حضرت رقیه‌ی ما افتاد که اولین موکب شهرستانی باشیم که سالی دو بار و هر بار پنج روز، چایخانه را دستشان می‌دهند. از شهریار آمده‌ایم دخترم. صد نفر خادمیم. زن و مرد. پیر و بچه. از شهردار و فرماندار و دکتر توی موکب‌مان هست تا کارگر و راننده و مثل خودت، خبرنگار. یک وقت فکر نکنی این خدمت‌ها با پول دولتی‌ست. نه زبانم لال! همه‌اش از جیب همین آدم‌هاست. وقت‌شان را و مالشان را آورده‌اند پای کار خدمت.»
چهار صف بلند و پر از زوار، روبه‌روی چایخانه ایستاده. با تعجب به طرف حاج آقای وزیری برمی‌گردم: «دخل و خرج می‌خوانَد حاج آقا؟ مگر می‌شود به این همه زوار خدمت کرد؟ آن هم این‌طور درجه یک!» سر تکان می‌دهد: «تو هم اگر آدم‌های دل‌سوخته را می‌دیدی پول پذیرایی را از زیر زمین هم که شده جور می‌کردی و می‌آمدی به خدمت. اینجا که همه به غذای حضرتی دسترسی ندارند دخترم. روزانه نهایتا هفت تا هشت هزار پرس پخته شود. امام رضا (ع) که دلش رضا نمی‌دهد به دست خالی رفتنِ زائرانش. باور کن دخترم، بعضی از زوار حتی راضی‌اند به یک استکان چای. دل‌شان می‌خواهد میهمان خانه‌ی امامشان شوند. چای را تبرکی می‌خواهند. شربت را، کیک را، تبرکی می‌خواهند. خیلی‌ها هم می‌آیند استکان‌های شیشه‌ای چایخانه را تبرکی طلب می‌کنند. یک بار زائری یک استکان برداشت و صد هزار تومان جایش گذاشت. عروس و دامادها هم همین‌طور، می‌گویند پول می‌دهیم اما یک دستِ شش تایی از استکان‌های چایخانه را بدهید تا برکت خانه و زندگی‌مان شود. این مردم از برکتِ خانه‌ی حضرت رضا (ع) چیزی می‌خواهند و ما این وسط فقط وسیله‌ایم.»
زنان پشت پرده
هندوانه‌های تازه را می‌آورند و حاج آقا برای کمک قدم تند می‌کند. پشت سرش می‌دوم: «حاجی، خانم‌های خادم موکب‌تان کجا مستقراند؟ یادتان رفت من را به آن‌ها معرفی کنید» با دست اشاره می‌دهد دنبالش بروم. پشت چارچوب‌های آهنی که رویشان بنر کشیده‌اند و زیر شلاق آفتابی که بنرِ بالای سرشان هیچ ردی از آن را نمی‌گیرد، زن‌های خادم شهریاری نشسته‌اند. دور تا دورشان پر از تشت و پوست هندوانه است. خانم وکیلی که پنجاه و چهار ساله است با یک چاقوی درشت قصابی هندوانه‌ها را از وسط قاچ می‌کند و سیده خانم عبادی، مغز هندوانه را می‌گیرد. از آن روبه‌رویشان هم خانم سرچه‌پیمان هندوانه‌ها را توی تشت می‌ریزد و خانم داوودی نسب و کریمی، کنار مخلوط‌کن، عصاره‌ی شیرین و خنک و جذاب‌شان را هم می‌زنند. دانه‌های عرق، روسری‌هایشان را خیس کرده و اینجایی که نشسته‌اند، آن‌قدر پشت چایخانه و دور از دید است که خدمت‌شان را هیچ‌کس جز خدا و امام رضا (ع) نمی‌بیند.
کنار خانم سرچه‌پیمان می‌نشینم. با خجالت جا باز می‌کند. می‌پرسم: «برای چه آمدید حاج خانم؟ آن هم از شهریار و این همه راه؟» تشت را می‌کشد و پایش را که خشک شده کمی تکان می‌دهد: «برای خدمت‌گذاری امام رضا (ع). اگر از من قبول کند.»
خانم وکیلی چاقو را مثل یک سامورایی حرفه‌ای وسط شکم هندوانه می‌اندازد و نگاهم می‌کند: «این خانم سرچه‌پیمان را که می‌بینی شصت و چهار ساله‌اش شده اما مثل یک دختر ترگل ورگلِ بیست ساله از اینور چایخانه می‌پرد آنورش. کلی توی نوبت بود تا اسمش درآمد» بعد به طرف خانم سرچه‌پیمان برمی‌گردد: «اگر نمی‌خواست خدمتت را قبول کند که اصلا نمی‌طلبیدت. برو خیالت راحت!»
سیده خانم عبادی با پایین قاشق به شانه‌ی خانم وکیلی می‌زند: «از همه قبول کنند اما از شما قبول نمی‌کند!» با خنده و در آن جای تنگ بالای سرش می‌ایستم: «چرا؟» شکم هندوانه را خالی می‌کند: «نمی‌دانی وقتی فهمید امسال قرار نیست توی موکب آب هندوانه بدهیم چه قشقرقی راه انداخت!»
عاشقی در چایخانه
خانم‌ها می‌خندند. پشت سر خانم وکیلی مچاله می‌شوم: «راست می‌گویند حاج خانم؟» یک تکه‌ی بزرگ از وسط هندوانه برایم جدا می‌کند و توی دستم می‌گذارد: «نمی‌دانی چقدر غصه‌ام شد وقتی گفتند امسال در موکب هندوانه نمی‌دهند. همه‌ی لطف چایخانه به آب هندوانه است!» یک گاز از قاچ شیرین هندوانه می‌گیرم: «پس معلوم است که روی هندوانه خیلی تعصب دارید!»
هندوانه‌ی بعدی را دو شقه می‌کند: «خیلی. روبه‌روی ایوان طلا ایستادم. گفتم ببین آقا! من که اصلا به عشق شما آمدم، ولی خودت هندوانه را راست و ریستش کن! آخر این کارِ هندوانه یک جورهایی عشق من است. باید انجامش بدهم. پارسال خیلی برایم لذت‌بخش بود. امسال هم اولین چاقویی که به اولین هندوانه زدم به نیت فرج آقا امام زمان (عج) بود. بعد حاجت دوستانمان که دوست داشتند بیایند و نشد.»
خانم سرچه‌پیمان یک لیوان موهیتو برایم می‌ریزد و صدایم می‌کند: «بیا بخور مادر. این آبِ مانیتور خیلی خنکت می‌کند! بخور جان بگیری.» با زور جلوی خنده‌ام را می‌گیرم؛ آخر آب مانیتور؟! تشت بعدی را جلو می‌کشد: «میدانی چرا دل حاج خانم وکیلی پی هندوانه قاچ زدن است؟» دست‌هایم از هندوانه نوچ شده اما رویم نمی‌شود آب مانیتور را از دست‌های مهربانش نگیرم. از بین تشت‌ها راه باز می‌کنم و سر انگشت خودم را می‌رسانم: «چرا؟» سر تکان می‌دهد: «ساده‌ای دختر. فکر می‌کنی به فکر زوار است؟ نه بابا. این خانم وکیلی پارسال با همین هندوانه قاچ زدن برات کربلایش را از آقا گرفت و پیاده رفت. حالا امسال حتما بوسیدن کعبه را می‌خواهد»
امامِ خیلی مهربان
می‌خندیم. خانم کریمی که از بقیه جوان‌تر است و برای یک هفته‌ی پسرهای بیست ساله و چهارده ساله‌اش غذا فریز کرده تا بیاید در چایخانه خدمت کند، می‌خندد و هزارمین تنگ هندوانه‌ها را خالی می‌کند و یک قاچ دیگر هندوانه توی دهنم می‌گذارد: «ان‌شالله حج هم می‌رود. امام رضا (ع) خیلی مهربان است. بخل نمی‌کند. ما فقط باید بخواهیم. من به همه‌ی همسفرهایم گفتم. امام رضا (ع) خیلی ویژه ما را طلبیده. هم تولد ایشان است و هم داریم خدمت می‌کنیم. عشق نیست؟ به خدا عشق است. ما همین جا عاشقی می‌کنیم. می‌آیم پابوس امام رضا (ع) می گویم خدمت در حرم سیدالشهدا را قسمتم کن. می‌روم کربلا، از آقا امام حسین (ع) می خواهم برای خدمت به زوار امام رضا (َع) مرا طلب کند. عاشقیم و زرنگی می‌کنیم دیگر. حالا خانم وکیلی حج بخواهد، فکر می‌کنی نمی‌دهند؟»
کمک می‌کنم تا پوست‌های هندوانه را جمع کنند: «از صبح تا حالا چند تا تنگ پر کردین؟» به انگشت می‌شمارد و بعد سر خودش سوت می‌کشد: «خیلی. خیلی. دیشب قبل از اینکه بخوابیم تا ساعت دوازده نعناع پاک می‌کردیم. برای شربت موهیتو. هوا خیلی گرم است و نعناع خنکی می‌آوَرَد. عطش زوار را می‌گیرد.» با تعجب شانه بالا می‌اندازم: «اما کسی شما را نمی‌بیند!» می‌خندد: «اویی که باید ببیند دیده. خدا دیده. امام رضا (ع) دیده. ما هم خودمان از شکاف بین بنرها می‌بینیم چطور زائرها شربت را می‌خورند و خنک که می‌شوند یک آخییش جانانه می‌گویند. این آخییش خستگی را از تنمان به در می‌کند. خدمت توی چایخانه، همه و همه فقط لذت است.»
خدمت تا روز مرگ
سرشان را درد آورده‌ام و به اندازه‌ی یک سال، دهنم را با شربت و هندوانه شیرین کرده‌اند. خداحافظی که می‌کنم خانم وکیلی دست‌هایش را باز می‌کند تا بغلم بگیرد. صورت ماهش را می‌بوسم و موقع بیرون رفتن می‌گوید: «واقعا بدون حاجت گرفتن نیست دخترم. به همه می‌دهد. یعنی من خودم دیگر واقعا خجالت می کشم از آقا چیزی بخواهم. امسال دیگر چیزی نخواستم. گفتم فقط می‌خواهم تا زنده‌ام و بدنم توان دارد دعوتم کند بیایم چایخانه وخدمت کنم. سه روز است اینجاییم. هر هندوانه‌ای قاچ زدم به نیت یکی از دوستان و شهدا بوده. این برای نرگس. این برای زهره. این برای معصومه. من دیسک کمر و گردن و زانو و همه چیز دارم اما به عشق آقاست که اینجا نشسته‌ام و کمرم اذیت نمی‌کند. پاهایم درد نمی‌کند.» و دست‌هایش را به سمت آسمان می‌گیرد: «خدایا، جان ناقابلم را در حال خدمت بگیر.»
عاشق نشدی خانم!
بیرون می‌آیم. از جمع آدم‌هایی که عاشق‌اند. و براستی عشق چه می‌تواند باشد جز این تلاش پر مهر و محبت برای خدمت به زائران خانه‌ی شاه؟
میرمصطفی سیدهاشمی کنار صف چایخانه ایستاده و با هر لیوان شربت و کیکی که به دست زائران می‌دهد یک دل سیر گریه می‌کند. چشم هایش سرخ سرخ شده است. نزدیکش می‌ایستم و می‌گویم: «گریه برای چیست آقای سیدهاشمی؟» چشم‌هایش خیس‌تر می‌شوند: «کار ما خدمت به زایران علی بن موسی الرضاست. نوکری در این بارگاه. چی بگویم؟ کلمه کم می‌آید. حس و حال خیلی عجیب و خوبی‌ست. امام رضا (ع) توی قلبم جا دارد. خیلی دوستش دارم. امام رئوف است. آقای مهربان. آقایی که دست همه‌ی زایرها و نوکرهایش را می‌گیرد.»
به یادگار یک عکس از صورت اشکی‌اش می‌گیرم و آخرین سوالی را که از وقتی آمدم توی چایخانه توی سرم می‌چرخید می‌پرسم: «شهریاری‌ها چرا اینقدر دست و دلبازند؟ موهیتو. آب میوه. کیک» سرش را پایین می‌اندازد و بعد از چند ثانیه سکوت می‌گوید: «همه‌ی نوکرها این شکلی‌اند. همه‌شان! عاشق نشدی خانم، دیوانه چه میدانی؟»
پایان پیام/