ماهواره خیام چه اطلاعاتی در اختیار تحلیل‌گران قرار داده است؟
ماهواره سنجش از راه دور خیام با دقت یک متر توانسته علاوه بر داده‌های تخصصی در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور، تصاویر کاربردی از بخش‌های مختلف ایران و کشورهای همسایه در اختیار تحلیل‌گران قرار دهد.
به گزارش خبرنگار علم و پیشرفت خبرگزاری فارس ، گرمایش زمین موجب شده تا دانشمندان و سیاست‌مداران به موضوع محیط زیست و رصد آب‌های موجود توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ دستیابی به اطلاعات برخط و تغییرات جوی نیازمند استفاده از تکنولوژی‌های خاص بوده و ماهواره‌ها بازوی اصلی در این رصد به شمار می‌رود.
نزدیک به دو دهه است که ایران علیرغم تمام محدودیت‌ها توانسته در حوزه صنعت فضایی و ماهواره پرتاب‌های موفقی داشته باشد، یکی از این پرتاب‌ها ماهواره خیام است که مرداد سال گذشته از پایگاه بایکانور روانه آسمان شد؛ خیام یک ماهواره سنجش از راه دور با دقت یک متر بوده و حسن سالاریه رئیس سازمان فضای ایران در توصیف وظایف این ماهواره گفته است:«این ماهواره برای مدیریت منابع، مدیریت شهری و محیط زیست مورد‌استفاده قرار خواهد گرفت.»
چرا ایران تلاش می‌کند در جمع کشورهای فضایی باشد؟
همانطور که گفته شد یکی از کارکردهای ماهواره‌های سنجش از راه دور رصد و پایش محیط زیست با دقت بالا است، به همین دلیل کشورهای صاحب تکنولوژی ماهوراه‌های مختلفی را راهی فضا کرده، اطلاعات و داده‌های آن را با سایر کشورها به اشتراک می‌گذارند اما نکته مهم اینجاست که صاحبان فناوری اطلاعات موجود را رایگان نمی‌دهند بلکه کشورها با پرداخت‌های دوره‌ای می‌توانند با تاخیر کمی به تصاویر ارسال شده از فضا دست یابند که در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بخش عمده‌ای از اطلاعات فضایی مورد نیاز در حوزه‌های مختلف را از این طریق دریافت می‌کند.
ماهواره‌های سنجش از دور نقش کلیدی در سیاست‌گذاری‌های داخلی کشورها دارد.
این در حالی است که دانش بومی و دستیابی به تکنولوژی ساخت ماهواره‌های سنجشی می‌تواند شرایطی را فراهم نماید که ایران علاوه بر استفاده داخلی از اطلاعات مخابره شده، در جمع کشورهایی قرار گیرد که اطلاعات را با سایر کشورها خصوصا کشورهای منطقه به اشتراک بگذارد.
حوزه کشاورزی زیر ذره‌بین ماهواره خیام
ایران کشوری کویری یا منابع آبی محدود است، در برخی مناطق کشور به دلیل کم آبی صنعت کشاورزی تعطیل یا نیمه تعطیل شده و حتی مهاجرت‌های ناخواسته را به وجود آورده است، بنا بر گفته کارشناسان حوزه فضایی از داده‌های ماهواره خیام در حوزه کشاورزی برای مطالعه رطوبت خاک و گیاه، مدیریت مصرف بهینه آب در مزارع کشاورزی، پایش محدوده و سطح زیر کشت در مناطق مختلف، تخمین میزان محصول پیش از برداشت، تشخیص و تعیین گونه های مورد کشت، بررسی سلامت محصول و تشخیص آفات، پایش تغییرات دوره ای رشد گیاه استفاده می‌شود.
ماهواره‌های سنجشی همچون خیام در سیاست گذاری کلان مدیریت منابع آبی کشور یک بازوی قوی به شمار می‌رود، داده‌های دقیق با سنجش یک متر کمک می‌کند تا بررسی گستره جنگل‌ها، مناطق تحت کشت و وضعیت پوشش گیاهی کشور با سرعت و دقت بیشتری انجام شود. به طور مثال در موضوع حق آبه ایران از هیرمند که موجب خشکسالی و کمبود آب در استان سیستان و بلوچستان شده است، طالبان اعلام کرده بود: « از اینکه در سال‌های اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب پایین آمده است، به‌شمول دریای هلمند تعداد زیادی از ولایات و مناطق کشور از خشکسالی رنج می‌برند و آب کافی وجود ندارد.» در حالیکه تصاویر ارسال شده از ماهواره خیام این ادعا را رد کرد.
پایش معادن و نقشه برداری از کشور به کمک خیام
همانطور که گفته شد ماهواره خیام قابلیت رصد دقیق زمین را دارد، در ماموریت این ماهواره پایش تغییرات شهری، اکتشافات معدنی و پایش منابع آبی تعریف شده است، با استفاده از داده های ماهواره خیام می توان اطلاعاتی در مورد تغییرات کاربری اراضی، پایش و بررسی پراکندگی شهرها و مناطق جمعیتی، تهیه نقشه‌های توسعه شهری و روستایی، پایش ساخت و سازهای غیر مجاز بدست آورد.
در همین راستا، نیز سالاریه با اشاره به امضا تفاهم‌نامه با هدف بهره‌برداری مناسب و موثر از فناوری‌های فضایی در حوزه علوم ژئوماتیک و نقشه‌برداری که تیر ماه امسال با سازمان نقشه برداری کشور منعقد شد، گفت: «بر اساس این تفاهم‌نامه، سازمان فضایی ایران در زمینه ارائه تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های فضاپایه، با سازمان نقشه‌برداری کشور همکاری خواهد کرد. تصاویر ماهواره‌ای قابل ارائه شامل تصاویر ماهواره خیام با قدرت تفکیک مکانی یک متر به منظور تولید و به‌روزرسانی نقشه‌های پوششی کشور و نیز سایر داده‌های ماهواره‌ای مورد نیاز سازمان نقشه‌برداری کشور است که در ایستگاه‌های زمینی سازمان فضایی ایران دریافت می‌شود.»
لازم به ذکر است که طبق اعلام سازمان فضایی کشور، طی یک سال گذشته فرآیند تصویربرداری حدود 40 درصد از سطح کشور با ماهواره خیام کامل شده است.
این ماهواره می‌تواند با پایش و بررسی پراکندگی صنایع و معادن در حوزه اکتشافات معدنی کمک کرده و گزارش جامعی از تغییرات مرز ساحلی، پایش مساحت سطح آب دریاچه‌ها، تالاب‌ها و ذخایر آب سدها را در اختیار مدیران قرار دهد.
از تماشای مسجدالنبی در ایام حج تا مخابره میزان خسارت سیل در کشور
بارها و بارها تاکید شده است که دقت ماهواره خیام بسیار بالا بوده و می‌تواند با مدل سازی ریسک و تهیه نقشه خطر، پایش مناطق خسارت دیده و شناسایی مناطق اسکان مجدد خسارت‌های وارده را ارزیابی کند، به طوری که در سیل اخیر لرستان و خوزستان به ویژه شهر معمولان و روستاهای پیرامون آن، با دقت بسیار خوبی تصویربرداری کرده است.
براساس داده‌های گردآوری شده توسط کارشناسان سازمان فضایی، ده‌ها نقطه در استان‌های لرستان و خوزستان بخصوص حاشیه رودخانه‌های کشکان و کرخه، قبل و بعد از بارندگی‌های اخیر مورد ارزیابی قرار گرفته و نقاطی که با طغیان رودخانه رو به رو شده بودند مشخص شدند.
همین دقت در ارسال تصاویر در بخش‌های دیگری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، به طور مثال ماهواره خیام برای اولین بار تصاویر هوایی از مسجد مقدس جمکران و حرم امیرالمونین علی(ع) را مخابره کرد؛ همچنین، همزمان با موسم حج این ماهواره از ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری تصاویر هوایی از مسجد النبی و قبرستان بقیع را ارسال کرد، که علاوه بر استقبال مردم، نشان از توانایی رصد ماهواره‌ای ایران از کشورهای همسایه را دارد که همین امر می‌تواند به اشتراک گذاری اطلاعات با کشورهای حاشیه خلیج فارس منجر شود.
پایان پیام/