مجتهد شهید و شناسایی عمیق حوزه‌های علمیه
شهید آیتالله سیدمصطفی خمینی «مانند امام بر این باور بود که در میان پیروان مکتب تشیع تنها کسانی می‌توانند مردم را با خود همراه سازند و از پشتیبانی عموم مردم برخوردار باشند که در مقام مرجعیت قرار داشته باشند یا زیر نظر مستقیم مرجع و ولی‌فقیه حرکت و نهضت کنند.
فارس‌پلاس؛ محمد ملائی در یادداشتی نوشت: نهضت امام خمینی (ره) کتابی مستند و منبعی نام آشنا در زمینه مطالعات تاریخ انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) است که به قلم توانای حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید حمید روحانی به نگارش درآمده است، همانطور که متخصصین و مشتاقان مطالعه تاریخ انقلاب اسلامی می‌دانند، ایشان تنها کسی هستند که حضرت امام خمینی(ره)، در نامه‌ای مفصّل، وظیفه تاریخ نگاریِ انقلاب اسلامی ایران را بر او محوّل کردند.
جلد پنجم از سلسله جلدهای این مجموعة تاریخی، اخیراً توسط بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی وارد بازار چاپ و نشر شده است که محور آن حیات علمی، معنوی و سیاسی علامه شهید سید مصطفی خمینی است، شخصیتی که شخصیت برجسته وی پشت غبار غفلت یا بایکوت؛ کمتر شناخته شده است. شخصیتی که شهادتش موجب تحرّکی دوباره در جریان انقلاب اسلامی ایران بود و به پیروزی نهایی ملت ایران به رهبری امام خمینی ختم شد.
یکی از ویژگی‌های تاریخ‌نگاری استاد سید حمید روحانی مستندنگاری ایشان است. همانطور که در چهار جلد دیگر از کتاب نهضت امام خمینی(ره) شاهد متنی غنی از اسناد، عکس‌ها و مصاحبه‌های ایشان هستیم در دفتر پنجم از این مجموعه نیز تعداد فراوانی از عکس‌ها و اسناد دولتی و غیردولتی، نامه نگاری های انقلابیون و حتی نامه‌های شخصی سید مصطفی خمینی به اعضای خانواده‌اش استفاده شده است که غالب این اسناد برای نخستین‌بار منتشر شده‌اند. بلا شک مطالعة این اثر فاخر می‌تواند افق‌های جدیدی از تاریخ نهضت امام خمینی(ره) را برای مخاطبین خود آشکار سازد؛ از جمله نگاه ویژه مرحوم آیتالله شهید سیدمصطفی خمینی به آسیب‌های حوزه علمیه در آن عصر.
مرحوم آیتالله شهید سیدمصطفی خمینی با ضمیری بیدار و نگاهی عمیق آفاتی را که گریبان‌گیر حوزه علمیه در آن زمان بود شناسایی کرده نسبت به آن واکنشی صریح و متین می‌داد. ایشان از تلاش‌های برخی افراد برای مرجع‌سازی و مطرح ساختن خود به‌عنوان مرجع تقلید انتقاد می‌کرد. ایشان در این زمینه می‌نویسد:
«در همین سال که 1388قمری (1347ش) است قریب به پنجاه رساله عملیه دست مردم است..گاه شده است که به خاطر تغییراتی در چاپ (حسب‌المعمول می‌شود) رساله را به آب ریختند و بعداً باز از نو چاپ زدند.» (نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، ص206)
ایشان در خصوص خطر نفوذ در حوزه‌های علمیه می‌نویسد:
«در سنوات اخیر که اختلافات شدیدی بین روحانیت و حکومت ایران رخ داد تا آن‌جا که حادثه 15خرداد اتفاق افتاد و مردم کشور به خاطر دفاع از روحانیت و گرفتاری پدرم قیام کردند و چندین هزار نفر به گفته معروف کشته شده و زیر تانک و توپ از بین رفتند، تنها راهی که شاه و اعوانش توانستند پیش بگیرند و جمیع قوای ذخیره شده روحانیت را خنثی کنند وارد کردن افراد سازمانی در لباس روحانی بود و هماهنگ ساختن کسانی که قبلاً روحانی‌نما بودند.» (نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، صص208-207)
شهید آیتالله سیدمصطفی خمینی روحانیان راستین را «روحانیِ کامل» می‌دانست و در این زمینه چنین می‌نوشت:«اصولاً مردان روحانی باید با تمام قوا روحانی باشند، روحانی تربیت شوند و از ابتدا در فکر دیگران به سر برند و از اساس، محبت دنیا که رأس همه خطیئه‌ها است به‌طور همه‌جانبه و کلی تجنب کنند.» (نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، ص264)
باید گفت که آیتالله سیدمصطفی خمینی علی‌رغم آسیب‌شناسی عمیق نسبت به حوزه و روحانیت، با جریاناتی همچون جریان دکتر علی شریعتی که شعار «اسلام منهای روحانیت» سرمی‌دادند زاویه و فاصله‌ای آشکار داشت. ایشان «پیش از هر عالم دینی و پیشوای روحانی به انحراف دکتر علی شریعتی پی برد و اندیشه‌های او را برای اسلام راستین و جامعه اسلامی زیانبار می‌دید و برنامه‌های او را جریانی هدایت شده از سوی رژیم شاه و دستگاه مخوف جاسوسی-امنیتی آن رژیم در راه اختلاف‌افکنی میان ملت ایران-به‌ویژه حوزه و دانشگاه- می‌دانست.
او بر این باور بود که شریعتی دانسته یا نادنسته بر آن است که آن پیوندی را که به دنبال آغاز نهضت امام میان دانشگاهی‌ها و حوزوی‌ها پدید آمده است، از هم بگسلد و بار دیگر روحانیان و دانشگاهیان را رویاری یکدیگر قرار دهد. از این رو هرگز او را باور نداشت.» (نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، صص234-233)
شهید آیتالله سیدمصطفی خمینی «مانند امام بر این باور بود که در میان پیروان مکتب تشیع تنها کسانی می‌توانند مردم را با خود همراه سازند و از پشتیبانی عموم مردم برخوردار باشند که در مقام مرجعیت قرار داشته باشند یا زیر نظر مستقیم مرجع و ولی‌فقیه حرکت و نهضت کنند. او در آزمون تاریخ دریافته بود در هرگونه حرکت سیاسی و مبارزه با طاغوتیان و زورمداران بدون برخورداری از رهبری یا حمایت مرجع تقلید و ولی‌فقیه زمان، آن مبارزه راه به جایی نمی‌برد.»(نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، ص51)
نکات پیش‌گفته تنها گوشه‌ای از صدها سند و نکات ناب گفته نشده بود که در دفتر پنجم از کتاب نهضت امام خمینی ثبت شده است. بی‌شک مطالعه این اثر فاخر گامی مؤثر در شناخت مجتهد شهید، آیتالله سیدمصطفی خمینی است.
پایان پیام/ت