واکاوی مذاکرات ارمنستان و آذربایجان در آمریکا
وزیران امور خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حالی آمریکا را برای دورِ جدید مذاکرات صلح انتخاب کردند که همچنان موضوعاتی همچون تبادل اسیران، تعیین مرزها، وضعیت حقوقی ارامنه قره‌باغ، محدود شدن فعالیت گذرگاه لاچین و کریدور زنگزور از جمله اختلافات میان دو کشور است.
فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- راهبرد معاصر نوشت: با تشدید تنش‌های مرزی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بار دیگر احتمال شعله‌ور شدن آتش جنگ در منطقه قفقاز جنوبی افزایش یافته و باکو مدعی است، ایروان برخلاف توافق آتش‌بس سال 2020 میلادی امکان فعالیت کریدور زنگزور بدون حضور نیروهای ارمنی را فراهم نمی‌کند.
همچنین مقام‌های آذری ادعاهای دیگری درباره تمامیت ارضی ارمنستان و تصرف برخی مناطق این کشور مطرح می‌کنند. در چنین شرایطی قدرت‌های منطقه‌ای و بازیگران فرا منطقه‌ای با توجه به ملاحظات راهبردی پایتخت‌های خود قصد دارند روند صلح قفقاز را به سمت و سوی مورد علاقه‌شان هدایت کنند.
در حالی که روسیه بیش از پیش درگیر عملیات نظامی در اوکراین است؛ سازوکار مینسک در وضعیت تعلیق قرار دارد. در چنین شرایطی ترکیه، بروکسل و واشنگتن قصد دارند با مهندسی مذاکرات صلح به نفع کریدورهای کالا- انرژی جهان ترک و تضعیف موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، نظم امنیتی منطقه قفقاز جنوبی را به نفع خود تغییر دهند.
وزیران امور خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حالی آرلینگتون آمریکا را برای دور جدید مذاکرات صلح انتخاب کردند که همچنان موضوعاتی همچون تبادل اسیران، تعیین مرزها، وضعیت حقوقی ارامنه قره‌باغ، محدود شدن فعالیت گذرگاه لاچین و کریدور زنگزور ازجمله موضوعات اختلافی میان دو کشور است. جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان با تأکید بر پیشرفت‌های به وجود آمده در این دور از مذاکرات، روند کنونی را ناکافی دانست.
وی گفت: با وجود برخی پویایی‌ها، پیشرفت به دست آمده در همه ابعاد عادی‌سازی، یعنی تهیه پیش‌نویس معاهده صلح که مبنای روابط دوجانبه را مشخص خواهد کرد، مشخص کردن مرز و احیای ارتباطات حمل‌ونقل و ارتباطات همچنان انتظارات را برآورده نکرده است.
طرف ارمنی نیز اظهارات مشابهی را در زمینه آخرین وضعیت مذاکرات آذری- ارمنی در آمریکا بیان کرد. پس از مذاکرات آرلینگتون، حیدرعلی اف رئیس جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان پنجمین نشست عادی‌سازی روابط و توافق صلح را زیر نظر رئیس شورای اروپا در بروکسل برگزار کردند. پس از این نشست وزیر امور خارجه آذربایجان با انتشار بیانیه‌ای نتیجه این دور از مذاکرات را مفید و نتیجه‌محور ارزیابی کرد.
حال به گفته منابع محلی قرار است بار دیگر وزیران امور خارجه ارمنستان و آذربایجان این بار در مسکو به مذاکره بنشینند و درباره اجرای توافق‌نامه سه‌جانبه روسیه- ارمنستان- آذربایجان و امکان دستیابی به توافق در حوزه قفقاز جنوبی مذاکره کنند. به گفته منابع خبری، احتمالاً مذاکرات مسکو بر مبنای دستورکار آتش‌بس 2020 دنبال خواهد شد.
کارشناسان حوزه قفقاز جنوبی بر این اعتقادند، باکو با افزایش سهم واشنگتن- بروکسل به دنبال خارج کردن روسیه از روند مذاکرات صلح است. باکو در حال حاضر به دنبال پیشروی به سمت خاک ارمنستان و تهدید تمامیت ارضی این کشور است. طبق پیمان امنیت جمعی، اگر باکو قصد اشغال سیونیک یا ایجاد دالان زنگزور (بالاجبار) را داشته باشد، مسکو مجبور به مداخله مستقیم خواهد شد.
در چنین شرایطی الهام علی‌اف ترجیح می‌دهد با دادن امتیاز به کشورهای اروپایی و جلب حمایتشان، حامیان اصلی ایروان در محیط بین‌الملل را به حاشیه ببرد و نقشه‌های خود را اجرایی کند. در این میان ترکیه به عنوان متحد راهبردی باکو نقش محوری در روند ورود غرب به تحولات قفقاز و کاهش نقشه مسکو در معادلات منطقه دارد.
بزرگترین نقطه عطف در همکاری‌های نظامی- امنیتی میان باکو و آنکارا، جنگ قره‌باغ در سال 2020 میلادی است. پیش از آغاز جنگ دوم قره‌باغ میزان صادرات تسلیحاتی ترکیه به آذربایجان در سال 2019 میلادی تنها 20 میلیون دلار بود که این رقم با جهشی معنادار در سال 2020 به عدد 123 میلیون دلار رسید . در 13 ژوئیه بلافاصله پس از آغاز نبرد مقام های ترک حمایت خود را از دولت باکو اعلام و مرز مشترک با ارمنستان را مسدود کردند.
برهمین اساس، ارتش جمهوری آذربایجان با کمک مستشاری- نظامی ترکیه و رژیم صهیونیستی، به‌ویژه پهپادهای بیرقدار (بایراکتار)، کیت‌های هدایت لیزری هوشمند شرکت ASELSAN، سامانه‌های راکتی دوربرد، سامانه‌های موشکی و بالگردهای آتاک توانست زیرساخت‌های دفاعی ارمنستان را منهدم کند، مناطق اشغالی را پس بگیرد و عمده خواسته‌های خود را در توافق آتش‌بس به طرف ارمنی تحمیل کند.
پس از پیروزی جمهوری باکو بر ارمنستان در جنگ قره‌باغ 2020، پروژه جذب سرمایه خارجی و ایجاد منطقه ویژه اقتصادی، به‌ویژه برای شرکت‌های ترک در بخش‌های بازسازی، حمل‌ونقل، امنیت غذایی و … آغاز شد. در اکتبر 2021 رؤسای جمهور ترکیه و آذربایجان از مجتمع «آگروپارک دوست» بازدید کردند. این پروژه با سرمایه 100 میلیون دلار و 500 نفر نیرو قابلیت پرورش 10 هزار رأس دام دارد.
هلدینگ های «چگیز»، «دمید ورن» و «کالیون» سایر گروه‌های اقتصادی نزدیک به دولت ترکیه و متحدان رجب طیب اردوغان هستند. هلدینگ کالیون در حال ساخت راه‌آهن هورادیز- آقبند و قرار است منطقه نخجوان را از مسیر جنوب ارمنستان به مسیر اصلی متصل کند. هزینه نهایی این پروژه 180 میلیون دلار است و احتمالاً تا پایان سال 2023 میلادی به بهره‌برداری می‌رسد.
kolin insaat یکی دیگر از متحدان اردوغان و متولی پروژه پرسود «جاده پیروزی» به سمت منطقه شوشا شده است. به گفته سفارت ترکیه در جمهوری آذربایجان، بیش از 30 شرکت ترک در روند بازسازی قره‌باغ مشغول به فعالیت‌اند.
تاکید آنکارا- باکو بر ایجاد دالان زنگزور، به دلیل منافع امنیتی- اقتصادی مشترک برای دو کشور است. طبق اطلاعات منتشر شده، این کریدور ارتباطی در مقایسه با خط راه‌آهن باکو- تفلیس- قارص 340 کیلومتر نزدیک‌تر و برای اتصال این خط ریلی از زنگزور به سمت نخجوان سرمایه‌گذاری 200 میلیون دلاری نیاز است. به گفته جیحون بایراموف وزیر امور خارجه آذربایجان، با راه‌اندازی کریدور زنگزور حجم ترانزیت کالا از خاک این کشور میان پنج تا هشت تن در سال افزایش خواهد یافت.
بهره سخن
تحولات میدانی نشان دهنده این نکته است جمهوری آذربایجان در آرلینگتون، بروکسل یا مسکو به دنبال صلح و عادی سازی روابط با ایروان نیست؛ بلکه باکو قصد دارد با پیشروی در خاک ارمنستان علاوه بر دست درازی به تمامیت ارضی این کشور، خط مرزی ارمنی- ایرانی را قطع کند. به نظر می‌آید هدف نهایی باکو از این اقدامات احداث دالان ناتو یا همان کریدور زنگزور است.
کریدور میانی با دور زدن ایران و روسیه در مسیرهای بین‌المللی، زمینه اتصال بی‌واسطه دولت‌های اروپایی به چین را زیر نظر ترکیه (بخوانید ناتو) فراهم خواهد آورد. در چنین شرایطی لازم است ایران با همکاری چین و روسیه جلوی تحقق چنین سناریویی را بگیرد و به مذاکرات ایروان- باکو ورود کند تا جلوی جاه‌طلبی‌های الهام علی‌اف گرفته شود.
پایان پیام/ت