چرا «بریکس» برای اقتصاد ایران مهم است؟
بریکس، گروهی متشکل از اقتصادهای نوظهور جهان است که در مقابل اقتصاد گروه «G7» و یا «گروه هشت» قد علم کرده است و با توجه به امتیاز‌های اقتصادی ایران در منطقه و فرامنطقه، حضور جمهوری اسلامی در این گروه به معنی یک حرکت برد – برد تحلیل می شود.
فارس پلاس؛ روایت روز – وقتی از اقتصاد نوظهور جهان صحبت می‌کنیم اذهان معطوف می‌شود به کشورهایی مثل چین، هند، برزیل، آفریقای جنوبی و… در چند دهه گذشته اقتصاد جهان با محوریت آمریکا و متحدان خود می‌چرخید و به کشورهای خارج از این دایره اجازه ورود داده نمی‌شد، اما اقتصاد نوظهور «بریکس» درحال دو قطبی کردن اقتصاد جهان است.
بریکس چیست؟
بریک نام اختصاری است که در سال ۲۰۰۱ با نام BRIC توسط جیم اونیل (یک اقتصاددان گلدمن ساکس) برای برزیل، چین، هند و روسیه ابداع شد. بعداً در سال ۲۰۱۰، آفریقای جنوبی به بریکس اضافه شد.
گلدمن ساکس مدعی شد که اقتصاد جهانی تا سال ۲۰۵۰ تحت سلطه چهار اقتصاد BRIC خواهد بود. دلیل اصلی چنین ادعایی این بود که چین، هند، برزیل، روسیه و آفریقای جنوبی در زمره سریع‌ترین اقتصادهای بازار در حال رشد و نوظهور قرار گرفته‌اند. این کشورها به دلیل هزینه‌های پایین نیروی کار، جمعیت مطلوب و منابع طبیعی فراوان در میان سریع‌ترین اقتصادهای بازار در حال رشد جهان، هستند.[1]
بریکس کابوس اقتصاد تک قطبی در جهان
فروپاشی ساختار دوقطبی جنگ سرد به عنوان نقطه عطفی در روابط بین الملل سـبب گردید که ایالات متحده به عنوان تنها ابرقدرت باقیمانده در عرصه جهـانی مطـرح شـود. ایـن کشور سرمست از پیروزی در مقابل اتحاد جماهیر شوروی در جهت تثبیت موقعیـت خـود در سطح نظام بین الملل برآمد و در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به اقـدامات وسیع و جهانی مبادرت نمود. به گونه‌ای که بسیاری از نظریه‌پردازان روابط بین الملل، ساختار نظام جهانی پس از فروپاشی ساختار دوقطبی را به صورت ساختار تـک قطبـی مـورد تحلیـل قرار می‌دهند.
علاوه بر این ایالات متحده با ایجاد نهادهای اقتصادی در قالـب قـدرت نـرم، در پرتـوی الگوی لیبرال از جمله سازمان تجارت جهانی، بانک جهانی، صندوق بـین‌المللـی پـول و گروه هشت کشور صنعتی، تعاملات اقتصادی جهان را هـدایت نمـوده و نظـم اقتـصادی جهـانی را مدیریت نمود، که این عوامل در راستای ایجاد هژمونی مـسلط و حـاکم بـر نظـام بـین الملـل طراحی شده بود.
شاید بتوان گفت که بعد از جنگ اوکراین نقش بریکس در فروپاشی اقتصاد تک قطبی جدی شد، به خصوص آن زمانی که رهبران روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی در چهاردهمین اجلاس سران کشورهای بریکس که در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۲ به میزبانی پکن برگزار شد، روسیه را به خاطر جنگ در اوکراین محکوم نکردند.
شدت و سرعت دو قطبی شدن اقتصاد جهان بعد از جنگ اوکراین به حدی است که جهان غرب به رهبری کشورهای ناتو و G7 مقابل جهان اوراسیای شرقی روسیه، چین و هند صف‌آرایی کرده‌اند و گرایش چندقطبی در جهان رو به افزایش است. اشتیاق برخی دولت‌ها برای جایگزینی اقتصاد غرب و کم کردن وابستگی به دلار، از جمله مواردی است که به سرعت دوقطبی شدن اقتصاد جهان افزوده است. به عنوان مثال، آرژانتین، اندونزی، مصر و ایران کشورهایی هستند که تمایل خود را برای پیوستن به بریکس اعلام کرده‌اند.[۲]
وضعیت اقتصاد ایران، بعد از پیوستن به بریکس
گروه بریکس اکنون یک‌چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌سوم خاک جهان را در اختیار دارد. ماموریت مهم بریکس و آنچه که بریکس را از G7 متمایز کرده است، حذف دلار در مبادلات تجاری است. این ویژگی به کشورهای نوظهور در اقتصاد، این اجازه را می‌دهد که برای رهایی از چرخه اقتصاد غرب وارد اقتصاد بلوک شرق شود. ایران نیز در فراز و فرود تحریم‌های ظالمانه غرب، نتوانسته ائتلاف اقتصادی با اروپا و آمریکا داشته باشد. بریکس این امکان را به ایران می‌دهد که اقتصاد خود را با کشورهای نوظهور در اقتصاد، متحول کند.[۳]
جی۷، متشکل از رهبران هفت کشور بزرگ صنعتی جهان آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و کانادا است.
گروه جی ۸ (که فعلاً گروه هفت شده‌است چون عضویت روسیه به حالت تعلیق درآمده‌است) از هشت کشور صنعتی جهان تشکیل شده‌است که حدود ۵% اقتصاد جهان را در دست دارند.
کریدور روسیه، ایران، هند اولین قدم برای پیوستن ایران به بریکس است. در سال ۹۷ روزنامه اکونومیک تایمز هند گزارش داد که دولت های هند و روسیه برای تسهیل و تسریع اجرای طرح ایجاد کریدور بین المللی شمال به جنوب از طریق ایران یک تفاهمنامه همکاری امضا کرده‌اند.[۴]
پروژه های کمربند و جاده در منطقه اوراسیا-اروپا را از طریق کشورهای آسیای مرکزی و روسیه به چین متصل می کند و به پکن امکان دسترسی به منابع اوراسیا را می دهد. پکن برنامه هایی برای اتصال ترکیه و ایران از طریق جاده و کمربند دارد، از ماه‌های گذشته برای تسریع این پروژه در دست اقدام است.[۵]
اگر این طرح‌ها به پایان برسند، به جرات می‌توان گفت ایران از بن‌بست اقتصادی درآمده و تبدیل شاه‌راه‌های اقتصادی در جهان شده است، دیگر کنار گذاشتن اقتصاد ایران در این ترانزیت سنگین اقتصادی دشوار و غیرممکن خواهد بود.
از طرفی ایران دومین کشور در ذخایر گازی در جهان و حدود یک چهارم از ذخایر نفت خاورمیانه را در اختیار دارد. اخیرا ایران به جمع کشورهای «لیتیومی» پیوسته است. برای نخستین‌بار ذخایر بزرگی از لیتیوم در همدان کشف شده است که میزان آن، ۸.۵ میلیون تن [کانسنگ] تخمین زده می‌شود. همه اینها امتیازاتی‌اند که در صورت پیوست ایران به بریکس آینده اقتصادی خوبی برای ایران متصور می‌شود.
[1]. https://www.ankasam.org/enlargement-of-nato-and-brics-the-new-bipolar-order/?lang=en
[2]. https://economictimes.indiatimes.com/definition/brics
[3]. https://irna.ir/xjMBKj
[4]. https://irna.ir/xjsbv9
[5]. https://irna.ir/xjKhqB
پایان پیام/.