چرا مقام معظم رهبری بر روی اجرای سند آمایش آموزش عالی تأکید دارند؟/ بررسی عدم اجرای سند آمایش
عضو اسبق شورایعالی انقلاب فرهنگی چرایی ضرورت اجرای سند آمایش آموزش عالی و دلایل عدم اجرای آن را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، «آمایش آموزش عالی چیست و چرا مقام معظم رهبری بر روی آن تأکید دارند؟»؛ این سوالی است که با تأکید دوباره مقام معظم رهبری بر امر آمایش آموزش عالی در دیدار با دانشجویان در روز ۲۹ فروردین ماه امسال در ذهن‌ها تازه شد.
طرح آمایش آموزش عالی چند سالی است که از طرف وزارت علوم مطرح شده است، این طرح مصوبه شورایعالی انقلاب فرهنگی را دارد اما هنوز آنطور که باید اجرایی نشده است.
اما اصلا آمایش آموزش عالی چیست و اجرای آن چه ضرورتی دارد؟
سند آمایش آموزش عالی به عنوان چراغ راه آموزش عالی به‌خصوص برای نظم‌دهی به فعالیت‌های دانشگاه‌های کشور به شمار می‌رود، با نگاهی آماری به وضعیت دانشگاه‌ها و رشد بی‌رویه آنها به‌ویژه از سال ۸۰ به بعد می‌توان درک بهتری از اهمیت چرایی و ضرورت تدوین این سند داشت.
سند آمایش آموزش عالی در ۹ بند با درنظر گرفتن شرایط دانشگاه‌ها، مواردی را برای اعمال تغییرات گسترده در این زمینه تعیین کرده است.
درباره چرایی اجرای سند آمایش آموزش عالی و تأکید چندباره مقام معظم رهبری بر روی اجرای این سند با محمدحسین یادگاری عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت‌وگو کردیم.
یادگاری که به واسطه ریاست اسبق جهاد دانشگاهی عضو حقوقی اسبق شورایعالی انقلاب فرهنگی به شمار می‌رود، اجرای سند آمایش آموزش عالی را ضروری دانست و بر برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها براساس این سند تأکید کرد.
گفت‌وگوی خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس با یادگاری را در زیر می‌خوانید:
* چرا اجرای سند آمایش آموزش عالی برای کشور اهمیت دارد؟
فارس: همانطور که در جریان هستید، مقام معظم رهبری در دیدار امسال با دانشجویان دوباره بر روی اجرای سند آمایش آموزش عالی تأکید کردند و اجرای این سند را از وزیر علوم خواستار شدند؛ جنابعالی به عنوان فردی که قبلا در شورایعالی انقلاب فرهنگی حضور داشتید و در روند تصویب سند آمایش آموزش عالی بوده‌اید از این سند و ضرورت اجرای آن بفرمایید.
یادگاری: طرح آمایش سرزمینی آموزش عالی در دولت نهم و دهم طرح شد و خوشبختانه وزارت علوم در آن زمان که وزارتخانه به دست آقای زاهدی و پس از آن آقای دانشجو به عنوان وزرای علوم اداره می‌شد این طرح را به خوبی پیش بردند، آقای نادری منش معاون آموزشی وزیر علوم در آن زمان اقدامات بسیار خوب و ارزنده‌ای را در این زمینه انجام دادند.
صد در صد دانشگاه‌ها در استان‌ها و شهرهای مختلف به دلیل جایگاه علمی که دارند از نظر توانایی متفاوت هستند و براساس طرح آمایش سرزمینی آموزش عالی، دانشگاه‌ها باید رتبه بندی شوند و رتبه اصلی‌شان مشخص شود تا مسوولان دانشگاه بر آن اساس برنامه ریزی کرده و کارهایی که بر عهده آن دانشگاه با آن رتبه است انجام شود.
از طرفی بنا به خواسته مقام معظم رهبری مهارت محوری باید در دستور اکید دانشگاه‌ها قرار گیرد چرا که ما به جایی رسیدیم که دیگر نیاز به فارغ التحصیل با مدرک صرف نداریم بلکه نیاز داریم که فارغ التحصیلان ما دارای مهارت باشند.
* کشور به مهارت محورانی نیاز دارد که نیاز جامعه را پاسخ دهند
فارس: ضرورت مهارت محوری چیست؟
یادگاری: ببینید در حال حاضر نیاز دستگاه‌ها باید مورد توجه قرار گرفته و پاسخ داده شود، برای پاسخ به این نیازها ما به مهارت محورانی احتیاج داریم که تقاضای دستگاه‌ها را پاسخ داده و نیاز بازار را رفع کنند، مهارت محورانی که فن آور بوده و فن بلد باشند.
برای این منظور باید کارهایی صورت می‌گرفت که انجام شده و دانشگاه ها نیز بر همین اساس رتبه بندی شدند.
* سند آمایش آموزش عالی به کمک صندلی خالی دانشگاه‌های دولتی بیاید
فارس: مشکلات و موانعی که در این مسیر قرار دارند، کدامند؟
یادگاری: مسأله مهم این است که دانشگاه هایی مانند پیام نور، آزاد و علمی کاربردی باید براساس طرح آمایش سرزمین برنامه ریزی و عمل کنند، در حال حاضر این دانشگاه ها هم مانند دانشگاه های دولتی فارغ‌التحصیل لیسانس، فوق لیسانس و دکتری به جامعه تحویل می‌دهند در حالیکه الان صندلی های دانشگاه های دولتی خالی است و صد در صد در آینده برخی رشته ها و دانشگاه ها در شهرستان های مختلف تعطیل خواهد شد و ضرر این موضوع به آموزش عالی کشور می رسد بنابراین باید وظیفه هر دانشگاه مشخص باشد تا مسوولان دانشگاه براساس آن وظیفه و مسوولیت عمل کنند.
نباید دانشجویان ما فکر کنند که حتما پس از فارغ التحصیلی جذب دستگاه های دولتی می‌شوند، فارغ التحصیل دانشگاه‌های کشور باید کارآفرین و مهارت محور باشد و خودش اشتغال بیافریند
لذا آمایش سرزمینی مطلوب نظام آموزش عالی است که یک چرخه مناسبی از زمانی که دانشجو به دانشگاه وارد می شود تا زمانی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شود در اختیارش گذاشته می شود و او می داند در چه قالبی و طبق چه برنامه ای باید تحصیل کند و پس از پایان تحصیلاتش قرار است چه کند.
* فارغ التحصیلان دانشگاه‌های کشور باید اشتغال آفرین باشند
فارس: مگر بعد از فارغ التحصیلی چه باید بکنند؟ برخی فارغ التحصیلان ما تحصیل می‌کنند که جذب دستگاه‌های دولتی شوند.
یادگاری: بله متاسفانه در حال حاضر دانشجویان ما تصور می کنند که پس از فارغ التحصیلی حتما باید جذب دستگاه های دولتی شوند، چنین تفکری اصلا تفکر درستی نیست، البته که باید پست های دولتی را فارغ التحصیلان دانشگاهی پر کنند اما در حال حاضر پژوهشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مناسبی داریم که نیاز هست در این مراکز نیز از فارغ التحصیلان دانشگاهی بهره برده شود که این مسائل باید براساس سند آمایش آموزش عالی مدنظر قرار گیرد، علاوه بر اینکه ما زیرساخت ها را هم باید آماده کنیم، مثلا دانشگاه فرهنگیان باید در این موضوع مورد توجه قرار گیرد، این دانشگاه باید تغذیه کننده آموزش و پرورش کشور برای تربیت نیروهای فن آور و مهارت محور باشد تا این نیروها بتوانند خوب پژوهش کرده و فن آوری کنند.
براساس سند آمایش سرزمینی آموزش عالی تمام دانشگاه های کشور براساس توانمندی و میزان فارغ التحصیلشان با درجه بندی باید مدنظر قرار بگیرند.
* مسوولان اقدامات ابتر در حوزه آمایش آموزش عالی را تکمیل کنند
فارس: این مسأله تا چه حد اجرایی شده است؟
یادگاری: دولت نهم و دهم این مسأله را مدنظر قرار دادند اما پس از آن به فراموشی سپرده شد و در حال حاضر این مسأله باید پیگیری شود، البته نباید کار را از اول شروع کرد، باید کار ابتر و نیمه کاره را تکمیل کنیم، برای این منظور وزارت علوم باید از نیروهای قدیمی که در این زمینه کار بسیار کرده اند و صاحب نظر هستند، بهره بگیرد.
اینکه مسوول جدید مانند زلزله هشت ریشتری تمام اقدامات قبلی را پاک کرده و از ابتدا زمان و هزینه برای برنامه ریزی‌های جدید صرف کند، درست نیست
* شورایعالی انقلاب فرهنگی بهترین قرارگاه برای نظارت بر روی اجرای سند آمایش آموزش عالی
فارس: چرا برخی مسوولان کار را از ابتدا آغاز می‌کنند و اقدام نیمه کاره را تکمیل نمی‌کنند؟
یادگاری: متاسفانه در کشور ما هر مسوولی که بر روی کار می‌آید کار مسوول قبلی را قبول ندارد، این مسأله باید از سوی شورایعالی انقلاب فرهنگی مدیریت شود. این شورا یک قرارگاه فرهنگی است و آمایش آموزش عالی هم یکی از مباحثی است که باید در این شورا انجام شود، وظیفه شورایعالی انقلاب فرهنگی فقط مباحث فرهنگی نیست بلکه این شورا باید با بهره گیری از افراد صاحب‌نظر و کارآمد مباحثی که قبلا در زمینه آمایش آموزش عالی انجام شده را تا مرحله اجرا و تا مرحله خروجی آن نظارت و ارزیابی کند، چرا که شورای عالی انقلاب فرهنگی خارج از دستگاه های دولتی است و بهتر می تواند بر روی عملکرد دستگاه ها نظارت داشته باشد.
این کار درست نیست که وقتی مسوول جدیدی روی کار می آید مانند یک زلزله هشت ریشتری تمام برنامه های قبلی را متلاشی کرده و کار را از ابتدا آغاز کند، باید به مرور و با برنامه ریزی مناسب روند قبل را طی کند.
فارس: البته در سال‌های گذشته سند دیگری هم در شورایعالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است که مقام معظم رهبری در دیدار امسال با دانشجویان در فروردین ماه بر روی اجرای این سند هم تأکید فرمودند، این سند نقشه جامع علمی کشور است، درباره نحوه اجرای این نقشه چه نظری دارید؟
یادگاری: درباره نقشه جامع علمی کشور هم بگویم که تا زمانی که من به عنوان رئیس جهاد دانشگاهی و یکی از افراد حقوقی در شورایعالی انقلاب فرهنگی حضور داشتم برای پیگیری این نقشه یک ستاد راهبردی قوی تشکیل شده بود که خوشبختانه این ستاد همچنان فعال است و با تشکیل ستادهای مختلف در حوزه های مختلف علمی در زمینه علوم و فناوری مختلف برنامه ریزی دارد اما این کار ملموس نیست یعنی آنچنان خروجی ندارد و بالاخره باید این نقشه در دل دانشگاه باشد و باید به عنوان یکی از حلقه های اصلی برنامه ریزی در دانشگاه ها باشد تا مسوولان براساس این نقشه هدایت شوند و براساس نقشه جامع علمی کشور دانشگاه ها را مدیریت کنند.
ما اسناد در حوزه های مختلف علمی و آموزشی را به طور کامل داریم اما این اسناد هنوز در دانشگاه ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی ما جاری و ساری نشده است.
فارس: با وجود اینکه تمام مسوولان بر قوی بودن این اسناد اذعان دارند، علت اجرا نشدن اسناد در مراکز علمی و آموزشی ما از نظر شما چیست؟
یادگاری: به نظرم یکی از مشکلات ما این است که توقع ما برای اجرای اسناد و نظارت بر اجرای آن از دستگاه های دولتی است، در صورتیکه دستگاه های مختلف دولتی به مدت چهار تا هشت سال که بر روی کار هستند به کارهای اقتصادی رسیدگی می کنند و باید برای وضعیت مسکن، تورم و زیرساخت‌های اقتصادی برنامه ریزی کنند و فرصتی برای کارهای فرهنگی و امور آموزش عالی ندارند بنابراین اینگونه مسائل باید براساس اسناد تصویب شده و با هدایت شورایعالی انقلاب فرهنگی انجام شود و این شورا باید بر روی برنامه ریزی ها نظارت کنند.
پایان پیام/