16 آذر؛ تصویری که سینما از «دانشجو» روایت کرده است
سینما همیشه نسبت به پدیده‌های مهم اجتماعی واکنش نشان داده است، یکی از این پدیده‌ها دانشجو است که در آثار بسیاری به محور داستان تبدیل شده است.
خبرگزاری فارس ـ گروه سینما: سینما و هنر هفتم بیش از هر چیز دیگری نسبت به اتفاقات مهم تاریخ واکنش نشان می‌دهد، حتی شاید بتوان گفت که اگر عنصری مهم در اجتماع وجود داشته باشد، به احتمال زیاد تصویری از آن در قاب سینما نقش بسته است.
یکی از این موارد مهم دانشجو است، دانشجویان همیشه در تاریخ ایران نقش مهمی داشته‌اند، تا جایی که 16 آذر به عنوان روز دانشجو در تقویم ایران ثبت شده است.
به همین مناسبت به سراغ فیلم‌هایی رفته‌ایم که کاراکترها و سوژه اصلی فیلم حول این محور می‌چرخد. در این زمینه فیلم‌های زیادی وجود دارند هر چند فیلم بسیار تاثیرگذار و ماندگاری که صرفا سوژه‌ای دانشجویی داشته باشد در سینمای ایران وجود ندارد و یا حداقل به تعداد انگشتان یک دست است، اما فیلم‌های زیادی هستند که با پرداختن به زوایایی از زندگی و شخصیت‌های دانشجویی در سینمای ما خوش درخشیده‌اند.
«دیگه چه خبر؟» اولین فیلم
«دیگه چه خبر؟» اولین فیلمی است که در آن تهمینه میلانی دست روی زندگی یک دختر دانشجو گذاشت. دختری با نام فرشته با بازی ماهایا پطروسیان دانشجوی پر شور و هیجان رشته ادبیات است که به علت شوخی طبعی و تخیل قوی اش به طور موقت از دانشگاه اخراج می‌شود. از اینجا به بعد داستان ربط چندانی به دانشگاه ندارد، اما به عنوان یک دانشجوی ادبیات که تخیل زیادی برای نوشتن داستان دارد، ماجرا‌ها را به سمت و سوی جذابی می‌برد. فیلم سینمایی دیگه چه خبر در اوایل دهه هفتاد عرضه شد و در نگاه مخاطبان جذاب بود و توانست در بخش گیشه موفقیت‌های بسیاری کسب کند.
تهمینه میلانی کارگردان این فیلم با اشاره به شخصیت فیلم «دیگه چه خبر» گفته است: «در این فیلم شخصیت دختر دانشجو یک فرد منتقد است که بسیاری از مناسبات کهنه و سنتی جامعه و محیط دانشگاه را به نقد می‌کشد و حتی اخراج می‌شود ولی در ادامه واکنش محیط نسبت به این عمل مثبت است و به دانشگاه بر می‌گردد؛ یعنی در واقع تلاش شده تا در این فیلم شخصیت یک دانشجو مورد کنکاش قرار بگیرد.»
فیلم سینمایی «دو زن»
فیلم سینمایی «دو زن» دومین ساخته تهمینه میلانی با محوریت دانشگاه است. اثری با محوریت محدودیت‌هایی که بر زنان در جامعه‌ای مرد سالار پیش می‌آید. از طرفی داستانش در ارتباط مستقیم با دانشگاه قرار دارد. دختری به نام فرشته با بازی نیکی کریمی در هیاهو انلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه مجبور می‌شود تا به شهر خودش برگردد ودر این میان یکی از هم کلاسی‌هایش مزاحم فرشته می‌شود. این مزاحمت منجر به قتلی ناخواسته می‌شود و شرایط را به سمتی می‌برد که فرشته مجبور می‌شود با مردی سال‌ها بزرگتر از خودش ازدواج کند.
فرشته بسیار به ادامه تحصیل علاقه دارد، اما باتوجه به شرایط پیش آمده، مجبور می‌شود تا خانه نشین شود و بعد از بازگشایی دانشگاه‌ها همسرش اجازه شرکت در کلاس‌ها را به او نمی‌دهد. «دوزن» یکی از موفق‌ترین فیلم‌های تهمینه میلانی است. فیلمی که سیمرغ بهترین فیلمنامه و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن را گرفت.
تهمینه میلانی در رابطه با استفاده از شخصیت دانشجو در این فیلم اظهار کرد: هدف من از انتخاب کاراکتر دانشجو برای دو شخصیت اصلی این فیلم و همینطور سایر فیلم‌هایم که در آنها از شخصیت‌های دانشجو استفاده کرده‌ام، نشان دادن وجهه آگاهی بخشی و علم آموزی و تلاش برای تغییر چهره زن ایرانی از یک فضای سنتی به شخصیتی مدرن بود. عنصر آگاهی برای یک زن در فیلم‌های من از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که معتقدم یک زن آگاه می‌تواند هم برای خود هم برای زوج و مرد مقابلش و هم برای اجتماع کنونی مفیدتر باشد. مطمئنا با این روند رشد و فزونی علم و تکنولوژی وجود زن و مادری با سواد و آگاه برای تربیت فرزندانی امروزی مفیدتر است.
«متولد ماه مهر»
فیلم سینمایی «متولد ماه مهر» براساس اعتراضات دانشجویی در دهه هفتاد ساخته شده است. ماجرای جنجالی جدایی کلاس‌های دانشجویان دختر از پسر که با بیانیه‌ای، که تنی چند از دانشجویان در دیوار سالن دانشگاه نصب می‌کردند، به بحران می‌رسید ودر این بین عاشقانه‌ای میان دانشجویان شکل می‌گیرد که مسیر این اعتراض‌ها را به سمت دیگری می‌برد. فیلم سینمایی متولد ماه مهر یک فیلم با مضمون کاملا سیاسی است که پایبند به ارزش‌های دفاع مقدس است. این فیلم از این جهت اهمیت داشت که سعی می‌کرد تا پایان بی‌طرفی‌اش را حفظ کند.
احمدرضا درویش در فیلم «متولد ماه مهر» که بخشی از آن در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی فیلمبرداری شده است، بستر اصلی داستان را در دانشگاه روایت می‌کند.این فیلم با بازی محمدرضا فروتن و میترا حجار درباره مهتاب، دختر دانشجویی است که در رشته جامعه‌شناسی تحصیل می‌کند. ارتباط عاطفی مهتاب با دانیال، همکلاسی‌اش، مخالفت پدر مستبدش با ازدواج آنها و مساله جداسازی دختران از پسران در دانشگاه، بستر اصلی داستان را شکل می‌دهد.
«اعتراض»
مسعود کیمیایی در فیلم «اعتراض»، بخشی از داستانش را با اعتراضات دانشجویی پیش می‌برد. در این فیلم، شخصیت یوسف با بازی پولاد کیمیایی در جریان تظاهرات دانشجویی بر اثر ضرباتی که به سرش وارد آمده دچار اختلال روانی شده است.
بخشی مهمی از فیلم به ماجرای اعتراضات و سرکوب دانشجویان در کوی دانشگاه پرداخته است. دو شخصیت رضا و لادن با بازی محمدرضا فروتن و میترا حجار، دانشجویانی معترض بودند و شخصیت یوسف هم با بازی پولاد کیمیایی به خاطر شرکت در اعتراض‌های دانشجویی، به مشکلاتی روانی دچار شده بود. اکثر منتقدان این فیلم را اثری گل‌درشت در تبیین مسائل سیاسی روز معرفی کردند و به طور کلی «اعتراض» در میان فیلم‌های مهم کیمیایی جایی به دست نیاورد.
«عصبانی نیستم»
فیلم اکران‌نشده «عصبانی نیستم» با بازی نوید محمدزاده و باران کوثری داستان نوید، دانشجوی ستاره‌دار و اخراجی است که برای فراهم‌آوردن حداقل شرایط زندگی در رویارویی با بی‌اخلاقی‌های جامعه با خود تمرین می‌کند تا «عصبانی» نباشد و در تلاش است تا دختر مورد علاقه‌اش «ستاره» را از دست ندهد.
او از دانشگاه اخراج شده و برای تهیه مخارج زندگی‌اش هم به مشکل برخورده است. نوید تنها امیدش در زندگی، ازدواج با ستاره یکی از هم کلاسی‌های دانشگاهش است، اما پدر ستاره بنا به شرایط نوید و وضعیت بد مالی او به شدت با این رابطه مخالف است. این فیلم در جشنواره سی‌ودوم فیلم فجر در شش رشته نامزد سیمرغ بود، اما به دلایل حواشی که برایش پیش آمد، جایزه‌ای نگرفت.
«به رنگ ارغوان»
به رنگ ارغوان سیزدهمین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا است. فیلمی که و پس از پنج سال توقیف، در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور یافت و جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را به‌دست آورد.
حاتمی‌کیا برای روایت درام سیاسی-امنیتی‌اش یک دانشگاه و روابط دانشجویان دانشکده جنگل‌داری را انتخاب کرد.«شفق» یکی از اعضای گروه سیاسی که اوائل انقلاب از ایران خارج شده، پس از سال‌ها تصمیم می‌گیرد برای دیدن دخترش «ارغوان» که دانشجوی دانشکده جنگل‌داری است، مخفیانه به ایران بازگردد. یکی از مأمورین امنیتی به نام «هوشنگ»، به عنوان دانشجو وارد دانشکده می‌شود و از امکانات مدرن امنیتی استفاده می‌کند تا با کنترل ارغوان، شفق را به دام اندازد و …
«دلشکسته»
فیلم سینمایی دل شکسته به کارگردانی علی روئین‌تن شاید یکی از آثار خاطره‌انگیز سینمای ایران باشد که البته عنوان خیلی مهمی را به دوش نمی‌کشد، اما موضوعش به صورت مستقیم به دانشگاه ربط پیدا می‌کند. این فیلم داستان دختر و پسری است که عقاید به شدت متفاوتی دارند، که به اصرار استاد دانشگاه مجبور می‌شوند تحقیق دانشگاه‌شان را به همراه هم انجام دهند.
این دو دانشجو از نظر فکری هیچ شباهتی با یکدیگر ندارند و حتی در محیط دانشگاه مدام باهم لج‌ولجبازی می‌کنند. دست تقدیر باعث می‌شود تا این دو دانشجو در تظاهرات دانشجویی در مقابل یکدیگر بایستند، با این‌حال نهایتا بهم علاقه‌مند می‌شوند و دختر به سمت و سوی تفکرات پسر کشیده می‌شود.
«طعم شیرین خیال»
کمال تبریزی در «طعم شیرین خیال» داستان فیلمش را توسط دختری دانشجو به نام «شیرین» با بازی نازنین بیاتی روایت می‌کند که استادش «دکتر رازیانی» با بازی شهاب حسینی به شدت تعصب و تعلق خاطر نسبت به محیط زیست دارد و در یکی از سفرهای دانشجویی علمی صحرایی، به او ابراز علاقه می‌کند.
«نفس عمیق»
«نفس عمیق» به کارگردانی پرویز شهبازی یکی از کاراکترهای فیلمش با نام کامران را با بازی منصور شهبازی، دانشجو قرار داده است. او زندگی مرفه و خوبی دارد و جزو دانشجویان ممتاز است اما در مقطعی از زندگی‌اش دچار ناامیدی مطلق شده و لب به غذا نمی‌زند و شب‌ها هم نمی‌خوابد.
«دربند»
شهبازی در «دربند» هم سراغ دانشجویان رفته است. نازنین با بازی نازنین بیاتی دانشجوی شهرستانی ترم یک مجبور است در تهران به دنبال خانه بگردد. او مجبور می‌شود با دختری به نام سحر با بازی پگاه آهنگرانی همخانه شود. سحر در یک فروشگاه کار می‌کند اما این هم‌نشینی اتفاقاتی را رقم می‌زند.
«پری»
داریوش مهرجویی هم سال‌ها پیش در«پری»، نیکی کریمی را در نقش یک دانشجو نشان می‌دهد. پری، دختری جوان و دانشجوی رشته ادبیات است که با خواندن کتاب سبز کوچکی درباره سلوک عارف گمنامی در قرن پنجم، دچار تحولات فکری می‌شود. کتاب به برادر بزرگتر پری ـ اسد ـ تعلق دارد که در حادثه آتش‌سوزی کلبه‌اش درگذشته است. پری برادر دیگری نیز دارد که می‌کوشد او را از پریشانی برهاند.
پایان پیام/