حرکت خودرو در جاده دلار
بررسی بازار نشان می‌دهد شدت تغییرات قیمت‌ها در نیمه دوم سال گذشته همراه با افزایش نرخ دلار آغاز شد اما با فروکش کردن التهاب قیمت‌ها در بازار دلار، بازار خودرو هم در سال ۱۴۰۲ کمی آرامش یافت و قیمت خودرو رام‌تر شد.
فارس پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- صبح نو نوشت: سال ۱۴۰۱ درحالی به پایان رسید که برخی خودروها رشد قیمتی دو برابری را تجربه کردند. بررسی بازار نشان می‌دهد شدت تغییرات قیمت‌ها در نیمه دوم سال گذشته همراه با افزایش نرخ دلار آغاز شد و تا پایان سال ادامه داشت؛ اما با فروکش کردن التهاب قیمت‌ها در بازار دلار، بازار خودرو هم در سال ۱۴۰۲ کمی آرامش یافت و قیمت خودرو در یک ماهه اخیر نسبت به سه ماه گذشته رام‌تر شد.
قیمت خودرو دلاری رشد می‌کند
محدوده خیابان ستارخان، مرد جوانی در یک نمایشگاه اتومبیل، پشت میز خود نشسته است. نمایشگاه چندان بزرگ نیست، بیشتر خودروها داخلی هستند و تنها چند خودروی چینی در معرض عموم قرار گرفته است. یاسر که کنار پدر خود مشغول خرید و فروش ماشین است و پیشه پدری در پیش گرفته، می‌گوید: «در سالهای اخیر نمایشگاه‌داری بسیار کم سود شده است. در حال حاضر بیشتر افراد ترجیح می‌دهند خودروهای خود را در سایت‌ها یا بازارهای خودرو به فروش برسانند. بیشتر خودروهای دست‌دوم و کارکرده این روزها از طریق آگهی‌های اینترنتی به فروش می‌رسند و نمایشگاه‌داران دیگر وارد حوزه خودروهای دست‌دوم داخلی نمی‌شوند. آنچه که در نمایشگاه‌ها معامله می‌شود، بیشتر خودروهای نو یا دست‌دوم خارجی با قیمت‌های بالا است.»
چند خودروی چینی نو در نمایشگاه وجود دارد، به سمت خودروها می‌رود و به یکی از آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «این خودروی چینی در کشورمان مونتاژ می‌شود، اردیبهشت ۱۴۰۱ به صورت شرایطی به فروش می‌رسید. باید متقاضیان ثبت‌نام می‌کردند و حدود ۷۹۰ میلیون قیمت داشت. در حال حاضر در بیشتر نمایشگاه‌ها، نمونه نو و کارنکرده این خودرو وجود دارد که حدود ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است. به عبارت دیگر، اگر ما تورم ۵۰ درصدی را در کشور تجربه کرده‌ایم، بازار خودرو چندین برابر از تورم پیشی گرفته است.»
وی درحالی که این خودروی چینی را معرفی می‌کند، ادامه می‌دهد: «شرایط به گونه‌ای شده که خودرو از حالت مصرفی خارج و به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده است. این روزها صحبت از کاهش قیمت خودرو می‌شود؛ اما نکته جالب این است که در یک سال اخیر، قیمت خودرو به اندازه‌ای افزایش یافته که دیگر بازار کشش قیمت‌ها را ندارد. برای مثال قیمت تیگو ۷ پرو، فروردین سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان بود؛ اما این روزها همین خودرو حدود دو میلیارد و۱۵۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد. تقاضا برای خودروهای خارجی بسیار بالا است. چون مردم به این باور رسیده‌اند که خودروی خارجی، حتی خودروی چینی مانند دلار رشد می‌کند و از تورم عقب نمی‌ماند. به همین دلیل به عنوان یک کالای سرمایه‌ای، آن را خریداری می‌کنند.»
او که از اوایل دهه ۹۰ مشغول خرید و فروش خودرو است و بیشتر روی خودروهای با قیمت متوسط تمرکز دارد، در ادامه می‌گوید: «البته خودروهای داخلی هم دست‌کمی از خودروهای خارجی ندارند. برای مثال، سال گذشته پژو ۲۰۷، پراید و پژو ۲۰۶ یک رکورد قیمتی را شکسته و در روزهایی از سال، این محصولات در بازار نایاب شده بودند. مردم تلاش می‌کردند سرمایه خود را تبدیل به کالایی کنند که بر اساس نرخ تورم و همراه با رشد نرخ دلار، رشد کند و بازار خودرو این بازدهی را برای آنها داشت. به همین دلیل یک آشفته بازار در حوزه خودرو به وجود آمد.»
دلالان تنها مقصر آشفته بازار خودرو هستند؟
در روزهایی از سال گذشته که قیمت پراید از ۲۰۰ میلیون به محدوده ۳۳۸ میلیون تومان رسید، بازهم متولیان صنعت خودرو در مدیریت بازار ناکام ماندند و انگشت اتهام به سوی دلالان، سایت‌های خرید و فروش و نمایشگاه‌داران نشانه رفت. وزارت صمت در بیانیه‌ای به تاریخ ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ اعلام کرد که هم‌اکنون ۲۰ درصد عرضه خودروسازان به دارندگان خودروی فرسوده و ۵۰ درصد به طرح جوانی جمعیت اختصاص یافته و ۳۰ درصد باقی‌مانده نیز در بورس کالا عرضه می‌شود. برنامه عرضه خودرو این‌گونه است که اگر خودروسازان قرار است یک‌هزار دستگاه خودرو عرضه کنند، باید ۲۰۰ دستگاه را به طرح جایگزینی خودروهای فرسوده و۵۰۰ دستگاه را به طرح جوانی جمعیت در قرعه‌کشی اختصاص دهند و ۳۰۰ دستگاه باقی‌مانده در بورس عرضه شود. این شیوه نیز موجب شده در طرح عرضه به صورت قرعه، افراد حائز شرایط بیشتری صاحب خودرو شوند. با این حال، حضور دلالان در بازار یک دلیل مهم برای التهاب قیمتی عنوان شد.
بعد از میدان امام حسین (ع)، در خیابان دماوند، تراکم و ازدحام ساختمان‌ها، مردم و ماشین‌ها، تردد را برای هر عابری دشوار می‌کند. ساعات پایانی روز و قبل از غروب آفتاب، ترافیک سنگین و سختی محدوده را پوشش داده است. مردی حدودا ۵۰ ساله با قدی بلند و دو دستگاه تلفن همراه گران‌قیمت در دست، در مقابل در خروجی یک نمایشگاه خودرو ایستاده است. خودروهای داخلی و خارجی در نمایشگاه صف کشیده‌اند. تمامی خودروهای داخلی صفر کیلومتر هستند و بر اساس نرخ روز قیمت‌گذاری می‌شوند. خودروهای چینی هم صفر کیلومتر بوده و تنها چند خودروی خارجی وجود دارند که قدیمی و کارکرده هستند. ابراهیم، فروشنده و مدیر سالن این نمایشگاه است.
او که از سال ۸۲ شاگردی در این نمایشگاه را شروع کرده و حالا خود یکی از شرکای این نمایشگاه است، می‌گوید: «بسیاری از مدیران دولتی، دلالان و حتی نمایشگاه‌داران را مشکل اصلی قیمت خودرو و التهابات بازار می‌دانند، درحالی‌که قیمت خودرو تابعی از نرخ تورم کشور، نرخ ارز و حتی تصمیمات سیاسی است. من در بازار خودرو، تجربه دهه سوم خودم را دارم. واقعیت این است که خودروهای داخلی و خارجی به صورت مستقیم با نرخ ارز قیمت‌گذاری می‌شوند. درست است که پراید، پژو و حتی برخی خودروهای چینی در کشور تولید و مونتاژ می‌شوند؛ اما اگر دقت کنید در تمامی دوره‌های زمانی، این محصولات بر اساس نرخ دلار قیمت‌گذاری شده‌اند.»
تلفن‌های او پشت‌‌سر هم زنگ می‌خورد، تمامی تماس‌ها را رد می‌کند و با دقت به توضیح خود ادامه می‌دهد و می‌گوید: «چند روز پیش، سازمان حمایت در نامه‌ای به سایت‌های فروش خودرو، قیمت‌های اتحادیه نمایشگاه‌داران را مبنای قیمت‌گذاری خودرو در سایت‌ها اعلام کرد و خواستار آن شد تا اعلام و درج قیمت فروش نقدی خودروهای صفر کیلومتر تولید داخل، از سقف آخرین قیمت بارگذاری‌شده در سایت اتحادیه تجاوز نکند. اینکه سازمان حمایت مدافع حقوق مردم و مشتریان است، کاملا بدیهی است؛ اما در واقعیت، بازار سیگنال خود را از بازارهای تأثیرگذار دریافت می‌کند. شما ببینید در روزهایی که بورس ریزشی شد، در لحظه، مردم پول‌های خود را از این بازار خارج و به بازارهای امن‌تر و سودده‌تر وارد کردند. چند وقتی است خودرو وضعیت بهتری پیدا کرده و قیمت‌ها نزولی است. با این حال، این موضوع به دلیل نبود دلالان یا مدیریت درست وزارت صمت نیست، بلکه ریشه در آرامش ارزی و سیاسی کشور دارد.»
او ادامه می‌دهد: «از دهه هشتاد در بازار خودرو فعالیت می‌کنم. پراید در سال ۸۳ حدود ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بود. دلار هم حدود ۹۰۰ تومان قیمت داشت. به عبارتی یک پراید ۷ هزار دلار قیمت داشت. در حال حاضر قیمت یک پراید صفر حدود ۳۵۰ میلیون تومان است. با دلار ۵۱ هزار تومانی، هم‌اکنون پراید ۶ هزار و ۸۰۰ دلار قیمت دارد. یعنی در هر دوره زمانی، خودرو به دلار قیمت‌گذاری می‌شود؛ اما مسئولان هیچ دیواری کوتاه‌تر از دیوار ما پیدا نمی‌کنند. اگر قیمت تولید خودرو در کشور دلاری محاسبه نشود، قیمت فروش هم دلاری ارزش‌گذاری نخواهد شد. این قیمت‌گذاری ریشه در رفتار خود خودروسازان و مسئولان با مردم دارد.»
درحالی‌که یک خودروی کارکرده خارجی را نشان می‌دهد، می‌گوید: «این خودرو در بازارهای خارجی از رده خارج شده است؛ اما در کشورمان، سال ۹۵ حدود ۱۳۰ میلیون تومان قیمت داشت و این روزها با قیمت ۵ میلیارد تومان مشتری دارد. بازار نزولی است؛ اما فروشندگان ترجیح می‌دهند به جای فروش خودروهای خود، منتظر خیزش‌های تازه باشند. در حال حاضر پژو۲۰۶ تیپ ۲ در بازار ۵۷۰ میلیون، پراید ۱۱۱ مدل ۱۴۰۱ حدود ۳۶۰ میلیون تومان، پژو۲۰۷ دنده‌ای ۷۲۰ میلیون تومان و کوئیک دنده‌ای ۳۷۸ میلیون تومان قیمت دارد. درحالی‌که پژو ۲۰۷ سال ۱۴۰۰ با قیمت ۳۶۷ میلیون تومان خرید و فروش می‌شد یا تیپ پنج خودروی ۲۰۶ در ۱۰ اسفند ۱۴۰۰ با قیمت ۳۲۲ میلیون تومان عرضه می‌شد. قیمت خودرو در دو ماه پایانی سال گذشته رشد چشم‌گیری داشت و در یک ماه اخیر اندکی روند نزولی پیدا کرده است. همین موضوع باعث شده یک رکود شدید در بازار خرید و فروش شکل بگیرد و بیشتر فروشندگان تمایلی به فروش نداشته باشند.
چرا خودرو کالای سرمایه‌ای شد؟
در دو سال اخیر آگهی‌های متعددی به چشم می‌خورد که در آن بر خرید خودرو، حواله خودرو و حتی سهمیه و گواهینامه افراد تأکید می‌شود. رشد آگهی‌ها از در و دیوار شهر به سایت‌های مجازی کشیده شده و خودرو به محلی برای سرمایه‌گذاری مردم تبدیل شده است.
شهر ماشین همدان، سرتاسر محوطه از نمایشگاه‌های کوچک و نقلی پوشیده است، تا چشم کار می‌کند، خودروهای اقتصادی داخلی به صف شده‌اند. خودروهایی با عمر 10 سال و گاهی بالاتر، محوطه فضایی باز برای امتحان خودرو دارد. کارشناسان در گوشه‌ای ایستاده‌اند تا خریداران به آنها مراجعه کنند.
جوان ۴۰ سالهای با لباس بسیار مرتب، مقابل یک نمایشگاه کوچک ایستاده است. تنها دو دستگاه پراید در داخل نمایشگاه وجود دارد. مهدی که از سال ۹۲ در شهر ماشین فعالیت می‌کند، می‌گوید: «تا پیش از این جوشکاری می‌کردم. درآمد چندانی نداشتم. وارد حوزه خرید و فروش خودرو شدم و بسیار راحت‌تر از قبل، درآمد کسب می‌کنم.»
او که فقط خودروهای داخلی را خرید و فروش می‌کند و بیشتر در زمینه خودروهای ارزان‌قیمت فعالیت دارد، می‌گوید: «در شهرهای کوچک، خودروهای خارجی، خریدار چندانی ندارند، به همین دلیل ما هم وارد این حوزه نمی‌شویم. از سوی دیگر، خودروهای خارجی نیاز زیادی به سرمایه اولیه دارند. در نتیجه خودروهای ارزان‌قیمت از نظر خرید و فروش برای ما راحت‌تر و ارزان‌تر هستند. خودروهای داخلی در دو سال اخیر رشد قیمتی بسیار قابل توجهی داشتند. برای مثال خودروی شاهین صفر کیلومتر در فروردین ۱۴۰۱ حدود 360 میلیون تومان به فروش می‌رسید و در حال حاضر این خودرو 640 میلیون تومان قیمت دارد. البته شاهین در دسته خودروهایی است که نسبتا رشد کمتری داشته است. پراید در سال گذشته یک رکورد قیمتی به جای گذاشت و از ۱۵۸میلیون تومان به ۳۳۸ میلیون تومان رسید. یعنی یک خودروی اقتصادی داخلی که بیشتر اقشار پایین جامعه آن را خریداری می‌کردند، رشد ۸۰ درصدی را تجربه کرد.»
مهدی که در رشته مهندسی معدن تحصیل کرده و پیش از ورود به بازار خودرو، کاملا با این بازار و حتی فعالیت‌های اقتصادی بیگانه بوده می‌گوید: «در چند سالی که طرح پیش‌فروش و شرایطی از سوی خودروسازی‌ها ارائه شد، بسیاری از دلالان سودهای کلانی از این اختلاف قیمت به دست آوردند. برای مثال در طرح پیش‌فروش، قیمت کارخانه‌ای پژوه پارس ۱۶۹ میلیون تومان بود، درحالی‌که این خودرو در بازار آزاد بیش از ۳۰۰ میلیون ارزش داشت. بسیاری از دلالان با رقم‌هایی مانند ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان، گواهینامه افراد به خصوص خانم‌ها را اجاره و در طرح پیش‌فروش ثبت‌نام می‌کردند. پس از برنده شدن خودرو را به صورت وکالتی در یک دفترخانه به نام خود کرده و طی یک سال، سود کلانی عاید آنها می‌شد. سال ۱۴۰۰ این موضوع در مورد خودروی پژو پارس بسیار زیاد بود.»
چای را از فلاسک، داخل فنجان‌های شاه‌عباسی می‌ریزد و داخل سینی می‌گذارد، هم‌زمان با تعارف کردن چای می‌گوید: «تمام در و دیوارهای شهر در دو سال گذشته پر شده بود از تراکت‌هایی که بر روی آن نوشته شده، سهمیه خودروی شما را خریداریم. دلالان از طریق خودروهای پیش‌فروشی و بورس کالایی، سودهای بسیاری به دست آوردند. برای مثال سال گذشته، اجاره کارت ملی برای دریافت کدبورسی و خرید ماشین در بورس کالا به یک کسب‌وکار تبدیل شده بود. خودروی ۲۰۷ یکی از محصولاتی بود که برای خرید آن تلاش بسیاری می‌کردند. هر کارت ملی حدود پنج تا ۱۰ میلیون تومان اجاره می‌شد و با آن کد بورسی دریافت کرده و اقدام به خرید خودرو در بورس کالا می‌کردند. به یاد دارم در روزهای اول اسفند ۱۴۰۱ حدود ۱۰ هزار دستگاه پژو ۲۰۷ دستی با قیمت پایه ۱۸۵ میلیون و ۵۰۰ هز ار تومان از سوی ایران‌خودرو در بورس کالا عرضه شد و با اتمام معاملات ۱۰ هزار خودروی پژو ۲۰۷ دستی در بورس کالا، قیمت میانگین ۴۹۳ میلیون تومانی برای این محصول کشف شد که با احتساب ۱۵ درصد مالیات و هزینه‌های جانبی، قیمت تمام شده به ۵۷۲ میلیون تومان رسید. در آن روز قیمت ۲۰۷ در بازار آزاد، ۶۸۰ میلیون تومان بود و خریداران بورس کالا در یک روز، حدود ۱۰۰ میلیون تومان سود کردند. در نتیجه دلالان تلاش می‌کردند با کدهای مختلف، چندین خودرو را ثبت‌نام کنند و به طور میانگین به سود برسند.»
خبری از تردد نیست. شهر ماشین در سکوت نسبی به سر می‌برد، یک جوان وارد نمایشگاه می‌شود و قیمت خودروی پراید مدل ۹۵ با کارکرد ۱۳۰ هزار کیلومتر را جویا می‌شود، وقتی مشتری از مغازه خارج می‌شود، می‌گوید: «بیشتر این افراد مشتری نیستند و فقط می‌خواهند بدانند محدوده قیمتی چقدر است و خودروهای داخلی در چه وضعیتی به سر می‌برند. این روزها بازار در یک سکون به سر می‌برد و گویی همه در انتظار یک صعود یا نزول چشم‌گیر هستند. با این حال، بسیاری از نمایشگاه‌داران، دیگر مانند سابق تمایلی به خرید و فروش خودروهای داخلی و ارزان‌قیمت ندارند و ترجیح می‌دهند از روش‌هایی استفاده کنند که به سودهای بهتر و بیشتری برسند. طرح پیش‌فروش یکپارچه، طرح‌های فروش ویژه، خرید خودرو از بورس کالا و … روش‌هایی بود که روزانه سودهای ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانی برای افراد به ارمغان می‌آورد، به همین دلیل، در بازار جذابیت خرید و فروش‌های خرد از بین رفته است.»
نوری در پایان می‌گوید: «از آنجایی که هزینه‌های نگهداری و تعمیر خودرو افزایش چشم‌گیری داشته است، مردم عادی توان نگهداری ندارند، به همین دلیل بیشتر خودروها به کالاهای سرمایه‌ای تبدیل شده‌اند. برای مثال یک تیبا در بازار حدود ۳۰۰ میلیون تومان قیمت دارد. یک خانوار با داشتن یک تیبا، در هر نوبت باید بین ۳۰ تا ۴۵ لیتر بنزین مصرف کنند. همچنین در ماه‌های اخیر، قیمت بیمه ماشین حدود ۴۰ درصد رشد داشته، از سوی دیگر لاستیک بسیار کمیاب و گران شده است. حال اینکه کوچک‌ترین خرابی، حدود دو میلیون تومان برای یک خودرو هزینه دارد و خانواده‌ها دیگر نمی‌توانند به خودرو به چشم کالای مصرفی نگاه کنند و بیشتر تمایل دارند نگاهی سرمایه‌ای به آن داشته باشند.»
پایان پیام/غ