تشرّف به «ولایت عشق» «بدون قرار قبلی»
بررسی آثار هنری تولید شده با موضوع امام رضا(ع) نشان می‌دهد که آثار قابل قبولی از جمله اثر موسیقیایی محمد اصفهانی، قطعه «ای شاه پناهم بده» و سریال «ولایت عشق» در این حوزه تولید شده که در ذهن تاریخی یک ملت ماندگار شدند.
فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- دهه کرامت، به دهه اول ماه ذی‌القعده اشاره دارد که با ولادت حضرت معصومه(س) در یکم ذی‌القعده آغاز می‌شود و با ولادت برادرش امام‌رضا(ع) در ۱۱ ذی‌القعده پایان می‌یابد. این دهه فرصت و بستر مناسبی برای پرداختن به معارف اهل‌بیت(ع) و ترویج آن در بین مردم و مخصوصا نسل جوان است. یکی از بسترهای مهم برای اشاعه معارف، حوزه فرهنگ، رسانه و تولیدات سینمایی و تلویزیونی است.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سینمای متعهد شکل گرفت و همچنین تغییر و تحولات مناسب در سازمان صدا وسیما رخ داد که باعث شده جهت‌گیری سینما و صدا و سیما به سمت توجه به معارف اهل بیت (ع) و ارزش‌های ملی و دینی در تولیدات معطوف شود.
اما همواره در این زمینه چالش‌های مختلفی هم وجود داشته است؛ به عنوان مثال فقدان منابع مالی کافی همواره مانعی مهم از سوی مدیران در ساخت این آثار بیان شده است. اخیرا هم پیمان جبلی، رئیس سازمان صدا و سیما اعلام کرده که فیلم‌نامه‌های فاخر متعددی در اختیار داریم که به دلیل نداشتن بودجه، امکان ساخت آنها وجود ندارد.
بنابراین این چالش‌ها و موانع دیگری که فرصت طرح بحث آنها در این مجال وجود ندارد، باعث شده با تولیدات مستمر و باکیفیت در این زمینه مواجه نباشیم و روند تولیدات، قطع شود. با این حال آثار مختلفی در حوزه سینما، تلویزیون و موسیقی در مورد امام‌رضا(ع) تولید شده که در این گزارش به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. البته با این توضیح که این تولیدات در حد گسترگی و عمق معارف امام‌رضا(ع) و علاقه و عشق مردم ایران به این امام همام نبوده و نیست و امیدواریم در این زمینه، اتفاقات خوبی توسط متولیان فرهنگی کشور رخ دهد.
ولایت عشق همچنان در صدر آثار
سریال «ولایت عشق» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده سال ۱۳۷۹ روی آنتن رفت. این سریال که بخشی از زندگی امام‌رضا(ع) را روایت می‌کند، در زمان پخش با استقبال کم‌نظیر مخاطبان مواجه شد. به این ترتیب این‌طور انتظار می‌رفت که پس از این سریال، آثار متعددی از زندگی امام‌رضا(ع) ساخته شود، ولی چنین اتفاقی رخ نداد و همچنان در مناسبت‌های مختلف، سریال «ولایت عشق» و آثار تکراری دیگری بازپخش می‌شود.
توجه رسول صدرعاملی به امام هشتم
رسول صدرعاملی از جمله فیلم‌سازان مهم سینمای ایران است که چند فیلم با موضوع و محور زندگی امام‌رضا(ع) ساخته است.
هر شب تنهایی
در این فیلم که به کارگردانی رسول صدرعاملی تولید شده، به طور غیرمستقیم به امام‌رضا(ع) و ایمان مردم ایران به معجزه حضرت اشاره شده است. در خلاصه داستان فیلم آمده است: «عطیه نویسنده و مجری یک برنامه خانوادگی رادیو است. او هر روز به سوالات شنوندگان این برنامه پاسخ می‌دهد و به آنها توصیه می‌کند با همسرشان چگونه باشند تا زندگی زناشویی بهتری داشته باشند. او بیمار است و دکترها به او گفته‌اند تنها چهار ماه دیگر زنده است و دو ماه هم از این چهار ماه گذشته، ولی راضی به عمل جراحی نمی‌شود. به پیشنهاد همسرش، برای زیارت به شهر مشهد می‌رود؛ اما… لیلا حاتمی و حامد بهداد بازیگران اصلی «هر شب تنهایی» هستند.
شب
فیلم دیگری به کارگردانی رسول صدرعاملی که سال ۱۳۸۶ ساخته شده و در خلاصه داستان آن آمده است: «یک گروهبان برای تحویل دادن مجرمی سابقه‌دار به زندان یکی از شهرستان‌ها، مجبور می‌شود به همراه مجرم و دستبند، شبی را در مشهد بگذراند و… امین حیایی، عزت‌الله انتظامی و خسرو شکیبایی در «شب» بازی کرده‌اند.
در انتظار معجزه
صدرعاملی دو سال بعد از «شب»، سراغ ساخت فیلم «در انتظار معجزه» رفت. فیلم درباره امیر و مهرانه، زن و شوهری است که چشم دیدن یکدیگر را ندارند. ازدواج سه سال پیش آنها اشتباه بوده و زندگی جهنمی که دارند، امان‌شان را بریده؛ اما ناگزیرند یک شبانه‌روز دیگر هم یکدیگر را تحمل کنند. حمید فرخ‌نژاد، پریوش نظریه، مهتاب گیتی‌فروز و بیتا فرهی از جمله بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداخته‌اند.
سایر آثار نمایشی در این حوزه
دعوتنامه مهرداد فرید
این فیلم به نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی مهرداد فرید، محصول سال ۹۵ است. «دعوتنامه» روایتگر زندگی شخص درمانده‌ای است که در مشهد زندگی می‌کند. کار او دزدی از زائران حرم علی‌بن موسی‌الرضا(ع) است و با این کار، زندگی خود را سپری می‌کند. حمیدرضا آذرنگ، میترا حجار، شقایق فراهانی، شهاب شادابی و بهزاد جعفری از جمله بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداخته‌اند.
«بیا از گذشته حرف بزنیم» نعمت‌الله
تله‌فیلم «بیا از گذشته حرف بزنیم» به کارگردانی حمید نعمت‌الله، محصول سال ۱۳۸۷ است. این اثر در پنجمین جشنواره فیلم رضوی عنوان بهترین فیلم، فیلم‌نامه و کارگردانی را از آن خود کرد و در پخش تلویزیونی نیز مورد استقبال مخاطبان بسیاری قرار گرفت. نکته جالب درباره این اثر این است که در دو قسمت ساخته شده است. قسمت دوم این فیلم در بازه زمانی سال ۹۱ تا ۹۲ ساخته شد و در آن برخی بازیگران تغییر کردند. به عنوان مثال آزیتا لاچینی جایگزین مهین شهابی شد.
روز هشتم کرم‌پور
این فیلم به کارگردانی مهدی کرم‌پور ساخته شده و در آن بازیگرانی چون مرحوم انوشیروان ارجمند، علیرضا خمسه، امیرحسین مدرس، فرزاد حسنی و مرحومه عسل بدیعی به ایفای نقش پرداختند. در این اثر برای سه شخصیت فیلم، مسائل و مشکلاتی به وجود می‌آید که در سایه توسل به امام‌رضا(ع) و توجه حضرتش رفع می‌شود.
زیارت کرمیار
این فیلم به کارگردانی صادق کرمیار، محصول سال ۱۳۸۸ بوده و با مشارکت ناجی هنر ساخته شده است. داستان اثر نگاهی به سرنوشت انسان‌هایی دارد که به زیارت مرقد مطهر امام هشتم (ع) می‌روند و در این سفر، به تحول روحی و معنوی می‌رسند. در واقع قصه فیلم با مردی آغاز می‌شود که برای رسیدن به طلب خود و پیدا کردن فرد بدهکار، عازم مشهد می‌شود. او در این سفر، زائران دیگری را می‌بیند که هر کدام به امید کرامتی از حضرت‌رضا (ع)، عازم زیارت هستند. مرحوم حسن جوهرچی، ستاره اسکندری، اردلان شجاع کاوه، کاوه سماک باشی، ملیکا ناظری و فریده سپاه منصور از جمله بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداختند.
بدون قرار قبلی شعیبی
این فیلم به کارگردانی بهروز شعیبی می‌باشد که از آثار شاخص جشنواره فیلم فجر معرفی شد و در دوره چهلم آن، سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی را نیز دریافت کرد. فیلم با پرداختن به شهر مشهد و روایتی داستانی خاص، نقش مهمی در بازنمایی تصویر تأثیرگذاری امام‌رضا(ع) بر مردم این شهر و کشور دارد و در هیاهوی حرف‌های سیاسی که این روزها در فیلم‌ها زده می‌شود، نگاهی تازه از زندگی ایرانی- اسلامی و توجه به اصالت برآمده از دین و آیین را به نمایش می‌گذارد.
آثار موسیقایی برای ثامن‌الحجج (ع)؛
محسن چاوشی همچنان در صدر موسیقی مناسبتی
یکی از مهم‌ترین آثاری که محسن چاوشی در حوزه تولید کارهای مرتبط با امامان و معصومین (ع) منتشر کرد و از زمان انتشار آن تاکنون به شدت مورد رضایت مردم قرار گرفت، ترانه «امام رضا» بود که بین مردم با نام «کلاغ رو سیاه» نیز مشهور شد. این قطعه که امیر ارجینی به عنوان ترانه‌سرا در آن حضور داشت، در قالب آلبوم «خودکشی ممنوع» به عنوان یکی از مجموعه‌های غیررسمی محسن چاوشی منتشر شد؛ اما می‌توان گفت یکی از بهترین و حتی شاید محبوب‌ترین قطعات این آلبوم لقب گرفت که به دلیل نگاه نو و خودمانی ترانه‌سرا در تجلیل از مقام والای امام‌رضا(ع)، ملودی و خوانندگی خاص چاوشی حتی تا به امروز نیز به عنوان یکی از بهترین کارهای تولید شده با موضوع امام هشتم شیعیان معرفی شده است.
قطعه کاشکی
کاشکی عنوان یکی دیگر از آهنگ‌هایی است که آذرماه سال ۸۸ با ترانه‌سرایی امیر ارجینی در قالب آلبوم «هشت» پیش‌روی مخاطبان قرار گرفت. آلبوم «هشت» یکی از مجموعه‌های مناسبتی موسیقی است که در آن علاوه بر محسن چاوشی، خوانندگان مطرح دیگری چون علی اصحابی، بابک جهانبخش، حمید حامی، امین رستمی، علیرضا شهاب، رضا صادقی و رضا یزدانی در تجلیل از مقام والای امام‌رضا(ع) قطعاتی را خوانده بودند. در قطعه «کاشکی»، محسن چاوشی به عنوان آهنگساز و خواننده و شهاب اکبری به عنوان تنظیم‌کننده حضور داشتند.
قطعه امام‌رضا(ع) از محمد اصفهانی
محمد اصفهانی از دیگر خوانندگانی است که در حوزه مفاهیم دینی به تولید آثار پرداخته است. او در سال ۱۳۹۱ آهنگ امام‌رضا(ع) را منتشر کرد که مورد استقبال گسترده مخاطبان قرار گرفت.
تصنیف ای شاه پناهم بده
محمدعلی کریم‌خوانی با این قطعه که در سال ۱۳۸۶ منتشر شد، اثری ماندگار را خلق کرده که در حافظه جمعی همه ایرانیان نقش بسته است.
کمتر از آهو که نیستم
«کمتر از آهو که نیستم»، آهنگ غلامرضا صنعتگر است که در مورد امام‌رضا(ع) و مسأله مهربانی و عطوفت در سیره این امام است که از آهنگ‌های شنیده شده در این حوزه به‌شمار می‌رود.
مجموعه آثار مکتوب پر تیراژ
از ابتدای سال ۱۳۹۷ تاکنون، ۹۱ عنوان کتاب با موضوع امام‌رضا(ع) منتشر شده که ۳۶ عنوان از این کتاب‌ها، نخستین حضور خود را در بازار نشر تجربه می‌کنند. بیشترین نوبت چاپ در بین این کتاب‌ها، متعلق به کتاب «حرم پر از آینه بود» از مجموعه کتاب‌های پروانه به‌نشر با شعرهایی از سیده مهرانگیز اشرف‌پور است که در سال جاری به چاپ چهاردهم رسید.
اما نکته جالب درباره این کتاب‌ها، وجود کتابی با شمارگان ۲۵۰ هزار نسخه در چاپ نخست است. بر اساس جدول بیشترین شمارگان مربوط به آثاری با موضوع امام‌رضا(ع) در سال جاری، کتاب‌های «یک قمقمه دریا: صد قصه و نکته از زندگی امام‌رضا(ع)» اثر محمدهادی زاهدی با ۲۵۰ هزار نسخه، «پابوس: آموزه‌هایی برای زیارت مطلوب» نوشته سعید تیمورزاده با ۱۱۵ هزار نسخه، «در حریم دوست: آداب خدمت‌گزاری در حرم مطهر رضوی» از مهدی نیلی‌پور با ۵۰ هزار نسخه، «از چشمه تا دریا: حکایاتی از زندگی امام‌رضا(ع)» به قلم غلامرضا حیدری ابهری با ۵۰ هزار نسخه و «زیارت عاشورا: برگرفته از مفاتیح‌الجنان حرم مطهر امام‌رضا(ع) با ترجمه فارسی» با ۲۰ هزار نسخه به ترتیب در رتبه‌های اول تا پنجم هستند.
کلام پایانی
مخلص کلام اینکه بررسی آثار تولید شده در مورد امام‌رضا(ع) نشان می‌دهد که آثار قابل قبولی از جمله آهنگ محمد اصفهانی، قطعه «ای شاه پناهم بده» و سریال ماندگار «ولایت عشق» تولیده شده که تصاویر ماندگاری از امام‌رضا(ع) برای مردم ایران ساخته است؛ اما همانند دیگر کارهای فرهنگی، عدم انسجام و استمرار مشکل بزرگی است که در این زمینه هم به چشم می‌خورد و باید نهادهای فرهنگی، سازمان سینمایی، وزارت ارشاد و صدا و سیما، مسأله استمرار و اتخاذ یک استراتژی یکپارچه را در حوزه تولیدات رسانه‌ای و فرهنگی در پیش بگیرند و از مقطعی کار کردن پرهیز کنند؛ چراکه رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود.
پایان پیام/ت