ظرفیت پُِرچاذبه «سرود مداحی» که نباید به انحراف کشیده شود+عکس و فیلم
«سرود مداحی» ژانر جدیدی در فضای مداحی است که با «سلام فرمانده» و «عزیزم حسین» نشان داده ظرفیت پرجاذبه‌ای است و می‌تواند اقشار مختلف را به میدان آورد. مدلی که مورد تقدیر رهبر انقلاب هم قرار گرفت، اما خطر انحراف تهدیدش می‌کند.
خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: چند سالی است در میان جامعه مداحی کشور و جمعی از هیأتی‌ها آن هم طیف نخبگان، بحث و مناقشه‌ای درباره مداحی سنتی اجرا شده در فضای هیأت و تولیدات آئینی اعم از مداحی استودیویی و در سال‌های اخیر سرود مداحی درگرفته است و گاه و بی‌گاه موافقان و مخالفان این موضوعات این بحث را در فضای مجازی مطرح می‌کنند و مورد عتاب و خطاب هم قرار می‌گیرند.
نمایی از اجرای «سلام فرمانده» در مازندران
سابقه دیرینه سرود در انقلاب اسلامی
سرود قالبی است که استفاده از آن در فرهنگ انقلابی ما سابقه دیرینه دارد و از همان روزهای مبارزات و بعدتر دوران پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته است که شاید مهم‌ترین و بیادماندنی‌ترین سرود آن روزها «خمینی ای امام» باشد. رویکرد سرودخوانی همیشه این بوده که جمعی از کودکان گروه سرود را تشکیل می‌دادند. سرودها رویکرد انقلابی و دینی داشتند و تلاش می‌شد با بهره از این ظرفیت، معارف دینی را به کودکان منتقل کنند.
اجرای سرود «خمینی ای امام» برای استقبال از امام خمینی(ره) در سال ۵۷
سرودخوانی‌های آهنگران و کویتی‌پور در دفاع مقدس
در دوران دفاع مقدس مداحانی مانند صادق آهنگران و غلام کویتی‌پور، اشعار آیینی و انگیزشی خود برای رزمنده‌ها را در همین قالب سرود اجرا می‌کردند؛ با این تفاوت که گروهی همراه آنان نبود و با همخوانی رزمنده‌ها اجرای خود را پیش می‌بردند. این سرودخوانی‌ها و همخوانی‌های رزمنده‌ها در نزدیک شدن قلوب بسیار اثرگذار بود.
سرود با راهیان کربلا سنگر به سنگر می‌رویم ـ صادق آهنگران
مقام معظم رهبری: سرود در جامعه فرهنگسازی می‌کند
با پایان دوران دفاع مقدس جریان سرود در کشور بسیار کمرنگ شد و تنها به پایگاه‌های بسیج مساجد و اجرای سرودهای عموماً تکراری محدود شده بود. البته با پایان دفاع مقدس مداحانی همچون حاج مهدی سلحشور که یادگار آن دوران بود، تلاش کرد تا این قالب همخوانی را در فضای هیأت‌ها حفظ کند. سلحشور با همین روحیه، سبک «سرود پایانی» را در هیأت راه انداخت و در مناسبت‌هایی در پایان جلسه، شعری را با عزاداران همخوانی می‌کرد. سبکی که توسط میثم مطیعی، مهدی رسولی، سید رضا نریمانی و … هم در هیأت‌ها رواج داشت و هنوز هم ادامه دارد. اهمیت و اثرگذاری سرود به حدی است که مقام معظم رهبری سال 95 در دیدار با شاعران به مناسبت میلاد امام حسن(ع) فرمودند: «اگر ما یک سرود مناسب با وضع زمان داشته باشیم که این را جوان‌ها در اردوها بخوانند؛ مثلاً یک مشت جوان در کوهنوردی که می‌روند با همدیگر بخوانند؛ در اجتماعاتی که هست بخوانند؛ فرض کنید یک مشت جوان در راهپیمایی بیست‌ودوّم بهمن همان سرود را بخوانند. این‌ها خیلی چیزهای مهمّی است، این‌ها تکرار معارف و گسترش دادن معارفی است که ما احتیاج به گسترش آن‌ها داریم. سرود این کار را می‌کند و زود هم اثر می‌گذارد. فرهنگسازی می‌کند؛ یکی از خصوصیّات سرود این است که در جامعه فرهنگسازی می‌کند و سطح هم نمی‌شناسد؛ یعنی از سطوح بالای معرفتی و علمی و مانند این‌ها تا سطوح عامّه‌ی مردم همه را با سرعت فرامی‌گیرد که ما این را در سرودهای مرحوم حمید دیدیم.»
سرود پایانی محرم ۱۴۰۱ مهدی سلحشور ـ عَلَمی که امروز می‌بینی تو دستمونه
اجرای سرود در برنامه عصر جدید
البته ژانر سرود هم تلاش کرد با افزودن فرم حتی به مسابقه عصر جدید هم برود. گروه سرود رسا در فصل سوم این برنامه پُرمخاطب شبکه سه حضور پیدا کرد و تلاش کرد با تلفیق سرود و اجراهای فرمیک، قاب جدیدی را ارائه کند که تا حدودی هم موفق بود اما شاید این مدل هم نتوانست راه علاجی برای فروکش ظرفیت سرود در کشور باشد.
اجرای گروه سرود رسا در برنامه عصر جدید
«عزیزم حسین» و «سلام فرمانده» سرود را احیا کردند
در سال ۱۴۰۰، سبک جدیدی از سرودخوانی ارائه شد و آن هم تلفیق مداحی با سرود بود. اثر «عزیزم حسین ۱» یا همان «مداد رنگی» با نوای رضا هلالی که توسط مرکز موسیقی مأوا تولید شد، سبک جدیدی ایجاد کرد که با استقبال بسیار خوبی از سوی کودکان مواجه شد. بعد از این سرود، پویشی به راه افتاد تا کودکان حرم امام حسین(ع) را نقاشی کنند که موجی از مشارکت را در کشور به راه انداخت و در فضای مجازی توانست هشتگ #عزیزم_حسین را ترند کند. اما شاید موفق‌ترین اثر این حوزه که موجب تحسین همگان شد و ظرفیت‌های بسیاری در حوزه سرود را نشان داد و حتی به فراتر از مرزهای ایران هم رفت، اثر «سلام فرمانده» با نوای ابوذر روحی بود که اواخر سال ۱۴۰۰ و همزمان با ایام نیمه شعبان رونمایی شد.
نماهنگ مداد رنگی بانوای رضا هلالی و گروه سرود احلی من العسل
سرود سلام فرمانده ۱ با نوای ابوذر روحی
اجتماعاتی که بیانگر دین‌داری ایرانیان است
سرود «سلام فرمانده» از ابتدای سال ۱۴۰۱ با برگزاری اجتماعات متعدد خیابانی در شهرهای مختلف کشور توانست موجی از عشق و علاقه مردم ایران به امام زمان(عج) را به تصویر بکشد. گویی این سرود توانست آن موجی را که مورد انتظار مقام معظم رهبری بود، محقق کند. این اتفاقی مورد تقدیر مقام معظم رهبری قرار گرفت و ایشان در دیدار سالانه با مداحان در سال ۱۴۰۱ فرمودند: «مردم امروز گرایششان به انقلاب و به دین از روز اول انقلاب یقیناً بیشتر است… شما ببینید در همین سرودی که این روزها پخش شده که اظهار ارادت به ولی‌عصر(عج)، و سلام به حضرت بقیة الله است، ببینید مردم چه کار دارند می‌کنند. چه اظهار شوقی، چه همراهی‌ای، چه اظهار ارادتی، پیر، جوان، نوجوان، کودک، زن ، مرد، همه، در سرتاسر کشور، در تهران یک جور، در مشهد یک جور، در اصفهان یک جور، در یزد یک جور، در شهرهای مختلف یک جور. این رویگردانی مردم از دین است؟ یا به عکس. ما اول انقلاب اینجور چیزها را نداشتیم. ما اول انقلاب هجوم دانشجویان جوان به سمت مراکز اعتکاف را نداشتیم. این اجتماعات عظیم مذهبی را نداشتیم. امروز این‌ها هست.»
تقدیر رهبر انقلاب از اجتماعات سلام فرمانده
تولید آثار ضعیفی که نگرانی‌ها را برانگیخت
بعد از موفقیت سرود «سلام فرمانده» و «عزیزم حسین ۱» موجی از تولید آثار سرود مداحی در کشور ایجاد شد و الان مناسبتی نیست که چند سرود مداحی برای آن تولید نشود. البته در این مدت آثار فاخر بسیاری مانند «جشن فرشته‌ها»، «بابا سلام»، «خواهر برادری»، «عزیزم حسین ۲» و «سلام فرمانده ۲» هم تولید شدند اما آثار ضعیف و نامناسب برای حوزه کودک هم کم نداشتیم. از همان دوران برگزاری تجمع‌ها عده‌ای دلسوز با ابراز نگرانی از رواج تولید این آثار می‌گفتند باید میان هیأت و سرود و کارهای استودیویی تلفیق قائل شد و برخی هم معتقد بودند که برگزاری این تجمع‌ها موجب تضعیف هیأت می‌شود. اما مقام معظم رهبری در دیدار سالانه با مداحان در سال ۱۴۰۲ فرمودند: «این آمیختن مداحی با سرود که اخیراً انجام می‌دهید، کار خوبی است. نمونه‌اش سرود سلام فرمانده که در کشورهای مختلف، ترجمه و خوانده شد و حتی در برخی از کشورها به همین زبان فارسی می‌خواندند. این کارها می‌تواند به اقتدار کشور کمک کند.»
نمایی از مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر تهران در سال ۱۴۰۲
البته قطعاً این تأیید معظم‌له شامل حال تمام تولیدات این عرصه نمی‌شود و باید چهارچوبی برای تولیدات این عرصه وجود داشت. فرد مداح در هیأت به خود اجازه خواندن هر نوع شعر و سبکی را نمی‌دهد و این مانند یک قانون نانوشته برای آن‌ها مطرح است اما فضای کار استودیویی و سرود مداحی گویی فضای بازتری برای فعالیت در این عرصه شده است.
نیاز به مدل موفق خواننده‌های انقلابی و مذهبی اول انقلاب
برخی از مداحان همچون میثم مطیعی معتقد است که ضرورتی به حضور مداح در این تولیدات و آثار نیست. او بعد از برگزاری مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر در فضای مجازی نوشت: «در باب تفکیک مداحی از خوانندگی مذهبی! با توجه به رتبه اول آوا و نوا در سبد فرهنگی، نقش خواننده مذهبی بسیار مهم است؛ مانند مدل موفق خواننده‌های انقلابی و مذهبی در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی. با این وجود، تربیت این سنخ از خوانندگان تداوم پیدا نکرد. سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی، در کشف استعداد و حمایت از این سنخ خوانندگان، کارنامه قابل قبولی از خود به جا نگذاشتند. در مواردی اقداماتی صورت گرفت اما شوربختانه تداوم پیدا نکرد. اگر این مهم به خوبی به اجرا می‌رسید، نیاز نبود افرادی از حوزه‌های دیگر مانند هیأت و مداحی، این بار بر زمین مانده را به دوش بکشند.»
جریان سرود و تولیدات از این دست در این سال‌های اخیر نشان داده است که می‌تواند ظرفیت‌های متعددی را فعال و پای کار بیاورد. بخش اعظمی از شادی و شور مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر روزهای گذشته تهران با پخش و اجرای همین سرودها تأمین شد. تجمعات روزه اولی‌ها در کشور، تجمع خواهر و برادری در دهه کرامت برپایه همین سرودها شکل گرفته است اما چه باید کرد تا مانع انحراف جریان سرود مداحی از ریل اصلی خود شویم؟
خبرگزاری فارس بنا دارد در سلسله مطالبی در این خصوص با موافقان و مخالفان بحث و گفت‌وگو داشته باشد تا به چهارچوب پذیرفتنی در زمینه سرود مداحی کشور و حفظ این ظرفیت برسیم.
پایان پیام/