با این نمایشگاه‌ها دیگر بر باد تکیه نمی‌کنیم!
تجربیات تاریخی نشان داده است که اتکای اقتصاد ایران به فروش نفت، به نوعی تکیه بر باد است، اگر پا را از یک رویدادِ ۳ روزه فراتر بگذاریم، رویدادهایی نظیر ایران اکسپو از اهمیتی راهبردی جهت تقویت بنیان‌های اقتصاد ایران، آن هم در شرایطی که تأکیدات گسترده‌ای بر تقویت بخش غیرنفتی اقتصاد کشورمان می‌شود، برخوردار هستند.
فارس‌پلاس؛ دیگررسانه‌ها- الف نوشت: مدت زمان زیادی از برگزاری نمایشگاه ایران اکسپو 2023(با تمرکز بر توانمندی‌های صادراتی ایران) نمی گذرد با این حال، هنوز هم تحلیل و تفسیرهای مختلفی در مورد ماهیت و ابعاد مختلف این رویدادِ مهم مطرح می‌شود. به بیان ساده‌تر، ناظران و تحلیلگران حوزه های اقتصاد و سیاست خارجی(با تمرکز بر ایده "دیپلماسی اقتصادی")، هرکدام سعی دارند تا با توجه به شرایط کنونی کشور، با دست گذاشتن روی مسائلی خاص، به واکاوی دلایل اهمیت برگزاری رویدادهایی همچون ایران اکسپو 2023 بپردازند.
اینطور به نظر می‌رسد که در تحلیل رویداد مذکور، توجه به ۵نکته از اهمیت بالا و راهبردی برخوردار است.
۱-ایران از جمله کشورهایی است که توانمندی‌های آن در حوزه‌های مختلف نظیر فناوری، فعالیت‌های عمرانی، مهندسی و زیرساختی، کشاورزی، گردشگری، و البته حوزه‌های مختلف صنعتی، جدای از اینکه در داخل به خوبی معرفی نشده، در عرصه بین‌المللی نیز در رابطه با ایجاد شناخت و آگاهیِ دیگر کشورها در مورد آنها، تلاش‌های جدی صورت نگرفته است.
گزاره‌ای که البته به دو دلیل رنگ واقعیت به خود گرفته است: نخست اینکه برنامه‌ای منسجم در داخل برای معرفی توانمندی‌های ایران که البته از جنبه‌های قابل توجه صادراتی نیز برخوردارند، وجود نداشته(عمدتا اقداماتِ جزیره‌ای و نه مدام در حوزه معرفی توانمندی‌های صادراتی ایران صورت گرفته است) و دیگر اینکه، جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای غربی و مخالف با ایران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یک اتاق فکر قدرتمند را برای بایکوت خبری و رسانه‌ای ایران و ارائه تصویری سیاه از این کشور در پیش گرفته‌اند، تا حد زیادی فضا را برای معرفی توانمندی‌های قابل توجه ایران در حوزه‌های مختلف محدود کرده‌اند و حتی همکاری با ایران را به یک خط قرمز نامرئی در دیگر کشورها تبدیل کرده‌اند.
از این رو، برگزاری رویدادهایی نظیر ایران اکسپو 2023، تا حد زیادی معطوف به طرح‌واره‌ای کلان برای از بین بردن ضعف کشورمان در معرفی توانمندی‌های صادراتی خود به جهانیان است. به بیان ساده‌تر، حتی اگر ما توانمندی‌های قابل توجهی نیز در عرصه‌های مختلف داشته باشیم که از ظرفیت‌های صادراتی برخوردار باشند، اگر نتوانیم آنها را به خوبی به دیگر کشورهای جهان و به طور خاص بخش‌های اقتصادی آن ها معرفی کنیم، بایستی گفت که توانمندی‌های خود را تلف و بهره‌وری لازم را در چهارچوب آنها فعال نکرده‌ایم. مسأله‌ای که از چشم‌اندازی کلان، نوعی وارد آمدن خسارت به منافع ملی کشورمان ارزیابی می‌شود.
۲- رویدادهای مهمی نظیر ایران اکسپو 2023، جدای از معرفی توانمندی‌های صادراتی کشورمان در حوزه های مختلف، زمینه‌های قابل توجهی را برای ایجاد ارتباط میان فعالان اقتصادی ایران و کنشگران خارجی که به توانمندی‌های کشورمان نیازمند هستند، ایجاد می کند. به بیان دیگر، رویداد ایران اکسپو 2023 عملا به مثابه یک حلقه واسطه جهت پیوند دادن تولید کنندگان و کارآفرینان ایرانی با آن دسته از کشورها، شرکت ها و افرادی عمل می کند که به توانمندی های کشورمان به شدت نیاز دارند. البته که همین فعالان و کنشگران اقتصادی خارجی، خود پس از آشنایی با توانمندی های مختلف صادراتی کشورمان، به سُفرایی ناملموس جهت توسعه دیپلماسی اقتصادی ایران تبدیل می شوند.
در این میان، توجه به دو نکته بسیار ضروری به نظر می‌رسد. اول اینکه باید توجه داشته باشیم کالاها و خدمات ارائه شده توسط فعالان اقتصادی کشورمان، تا حد زیادی از مزایای رقابتی قابل توجهی به ویژه برای ملل در حال توسعه که به دنبال پرداخت هزینه های کمتر و در عین حال، دریافت کالاها و خدمات باکیفیت تر هستند، برخوردار هستند. این مساله خود برای بازیگران اقتصادی خارجی یک جذابیت قابل توجه را در جهت توسعه همکاریهای اقتصادی با ایران فراهم می کند.
دوم اینکه توجه داشته باشیم که بخش‌های قابل توجهی از ملل در حال توسعه در مناطقی نظیر آفریقا و آمریکای لاتین و آسیای میانه، قویا به توانمندی‌های کشورمان در حوزه‌های عمرانی و زیرساختی، فناوری، کشاورزی و غیره نیازمند هستند و همسویی این مسأله با راهبرد کلانِ سیاست خارجی دولت سیزدهم که توسعه روابط با ملت‌های در حال توسعه و کشف ظرفیت‌های مغفول در این حوزه است، عملا فضایی مساعد را برای ارتقا توانمندی‌های صادراتی ایران و در عین حال، توسعه پیوندهای اقتصادی کشورمان با طیف گسترده ای از کشورها در عرصه بین‌المللی هموار می‌کند.
از این رو، باید گفت عملا تمامی زمینه‌های لازم برای تسهیل همکاریهای اقتصادی فعالان اقتصادی کشورمان در زمینه صادرات کالاها و خدماتشان به کشورهای در حال توسعه فراهم است و رویدادی نظیر ایران اکسپو 2023 نیز این روند را تسریع می‌کند.
۳- تجربیات تاریخی نشان داده است که اتکای اقتصاد ایران به فروش نفت، به نوعی تکیه بر باد است و دشمنان و رقبای کشورمان هر زمان که لازم ببینند، این پایه و ستون مهم اقتصاد کشورمان را که سال‌ها به آن تکیه داشته‌ایم، هدف قرار می‌دهند. از این رو، تقویت پایه های اقتصاد غیرنفتی از جمله دستورکارهایی بوده و هست که به ویژه دولت سیزدهم کشورمان توجه ویژه‌ای را به آن معطوف کرده است.
کافی است توجه داشته باشیم که بر اساس برخی ارزیابی‌های مسؤولان کشورمان، رویداد ایران اکسپوی 2023 زمینه را برای انعقاد قراردادهایی که مجموع ارزش آنها به یک میلیارد دلار می‌رسد، فراهم کرده است. حال اگر پا را از یک رویداد 3 روزه فراتر بگذاریم و رویدادهایی نظیر ایران اکسپو را صرفا به مثابه کاتالیزورهای یک روند ارزیابی کنیم متوجه می‌شویم که اساسا برگزاری یک چنین رویدادهایی از اهمیتی راهبردی جهت تقویت بنیان‌های اقتصاد ایران در شرایطی که تأکیدات گسترده‌ای بر تقویت بخش غیرنفتی اقتصاد کشورمان می‌شود، برخوردار هستند.
در این راستا، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان نیز در آیین افتتاح نمایشگاه ایران اکسپو 2023 با اشاره به رکورد‌زنی صادرات 50 میلیارد دلاری کشور از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم، به نوعی توسعه سریعتر و گسترده‌تر صادرات غیرنفتی را مورد اشاره قرار داد. دستوکاری که جز با حمایت از فعالان اقتصادی مختلف کشورمان و تقویت ظرفیت های صادراتی و تسهیل این روند، محقق نمی‌شود.
۴- باید توجه داشته باشیم که صِرف برگزاری رویداد ایران اکسپو 2023 به معنای اوج گیری ظرفیت‌های صادراتی ایران نخواهد بود. بلکه همان طور که پیشتر نیز گفته شد، رویدادهایی از این نوع صرفا گام‌های مثبتی در قالب یک طرح‌واره کلان‌تر هستند که در حقیقت بایستی مدیریت آنها در قالب اتاق فکر دیپلماسی اقتصادی کشور صورت گیرد.
در این معادله، بدون تردید رسانه‌های برون مرزی کشورمان نظیر پرس تی وی، هیسپان تی وی، هوسا تی وی، و غیره، از اهمیت قالب توجهی برخوردار می‌شوند و بایستی تا جای ممکن، مانور رسانه‌ای قالب توجهی را، هم در مورد رویدادهایی نظیر ایران اکسپو 2023 انجام دهند و هم به صورت مرتب جامعه هدفِ خود در اقصی نقاط جهان را در جریان توانمندی‌های صادراتی ایران قرار دهند و به بیان ساده‌تر، زمینه را برای تسهیل مراودات فعالان اقتصادی کشورمان با دیگر فعالان در سایر کشورها هموار سازند.
۵- در نهایت باید گفت که رویدادهایی نظیر ایران اکسپو 2023، بایستی به نحوی نهادینه، به بخشی از دیپلماسی اقتصادی رسمی کشورمان تبدیل شوند. در این چهارچوب، نه تنها دستگاه سیاست خارجی کشورمان بایستی به نحوی هدفمند، پیگیری این قبیل رویدادها را در دستورکار داشته باشد، بلکه سفارتخانه‌ها و دفاتر کنسولی ایران در اقصی نقاط جهان نیز باید از صِرف کاری اداری خود خارج شده و دیپلماسی اقتصادی کشور را به معنای واقعی کلمه هضم کرده و به نحوی منسجم در راستای آن گام بردارند.
در این چهارچوب، به طور خاص مراکز دیپلماتیک ایران در کشورهای مختلف جهان بایستی فعالانه‌تر از هر زمان دیگری، به دنبال معرفی دستاوردهای ایران در حوزه‌های مختلف اقتصادی و فناوری به کشورهای مختلف جهان و به ویژه فعالان اقتصادی آنها باشند. به بیان ساده‌تر، آنها خود بایستی هر کدام به شعب محلی رویدادهای کلانی نظیر ایران اکسپو 2023 تبدیل شوند و دیپلماسی اقتصادی کشور را در هماهنگی با کنشگران دیگر نظیر رسانه‌های برون مرزی و فعالان اقتصادی کشورمان، به پیش برند.
پایان پیام/ت