چه کسی می خواست پوتین را ترور کند؟
در جریان حملات پهپادی به کاخ کرملین دست‌کم سه فرضیه مطرح می‌شود؛ اقدامی خصمانه از سوی اوکراین، صحنه‌سازی و عملیات فریب از سوی پوتین و در آخر، بازی خطرناک پارتیزان‌های روسی.
فارس پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- مهر نوشت: در بحبوحه بحران اوکراین، روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت کاخ کرملین روسیه محل استقرار «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه با دو پهپاد هدف قرار گرفت؛ موضوعی که باعث شد مقامات کاخ کرملین انگشت اتهام خود را سمت سران کی یف نشانه روند. به گفته مقامات مسکو هدف از این حمله پهپادی غیرموثر اوکراین، ترور شخص پوتین بوده اما آسیبی به رئیس جمهور روسیه وارد نیامده‌است. در مقابل، اوکراین دست داشتن در این حمله را انکار کرده‌است.
از آنجا که تا کنون مستندات و شواهد متقن و کافی برای شناسایی عامل حمله پهپادی به دست نیامده و صرفاً در سطح حدس و گمان است، به بررسی سه فرضیه‌ای خواهیم پرداخته که در میان فرضیات دیگر جدی‌تر و قوی‌تر به نظر می‌رسد؛
فرضیه نخست؛ اوکراین عامل حملات پهپادی به کرملین
ابتدایی‌ترین و در عین حال قوی‌ترین فرضیه به نقش اوکراین در تدارک حملات پهپادی به کرملین ارتباط می‌یابد. در راستای همین فرضیه، روسیه اوکراین را به تلاش برای سوءقصد به جان ولادیمیر پوتین متهم کرده‌است.
«دمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین در یک کنفرانس خبری با بیان اینکه «تلاش‌های کی‌یف و واشنگتن برای انکار هرگونه مسئولیت (در حمله پهپادی) کاملاً مضحک است»، گفت: تصمیم‌گیری در مورد چنین حملاتی بر عهده کی‌یف نیست بلکه در واشنگتن گرفته می‌شود. کی‌یف فقط آنچه را که از او می‌خواهند انجام می‌دهد.
این اتهامات البته از سوی مقامات امنیت ملی اوکراین، پنتاگون و شورای امنیت ملی آمریکا قویاً رد شد. در این رابطه حتی «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا به صراحت گفت: «واشنگتن هیچ هشداری را مبنی بر انجام چنین حمله‌ای قبل از انجام آن دریافت نکرده است.»
در ادامه موضع‌گیری‌های مقامات آمریکا، «جان کربی» سخنگوی شورای امنیت ملی در یک مصاحبه تلویزیونی به اظهارات پسکوف واکنش نشان داد و ضمن رد اتهامات مطرح شده اعلام کرد: آمریکا به هیچ‌وجه اوکراین را به انجام حملاتی در بیرون از خاک این کشور تشویق نمی‌کند. ما نه آنها را تشویق می‌کنیم، نه چنین امکانی را برای‌شان فراهم کرده‌ایم که به خارج از خاک اوکراین حمله کنند.
برخی ناظران در تایید این فرضیه، استدلال‌هایی را مطرح می‌کنند و بر این باورند که دست داشتن اوکراین و دولت آمریکا در پشت پرده این حمله پهپادی چندان دور از ذهن و غیرمنطقی نیست. هدفِ اصلی آنها، ارسال پیامی روشن به نخبگان سیاسی حاضر در صحنه قدرت سیاسی روسیه مبنی بر این بوده که در صورت تداوم اصرارهای آنها بر ادامه جنگ اوکراین، گزینه‌های دیگری نیز وجود دارند. گزینه‌هایی که آنها می‌توانند با فعال‌سازیشان، نه تنها پوتین را حذف کنند بلکه نوعی آشوب و تنش را نیز در داخل این کشور ایجاد کنند. اینکه سرویس‌های امنیتی روسیه نتوانسته‌اند مانع از انجام این حمله قبل از وقوع آن شوند، هم در نوع خود حامل پیام‌های معناداری است.
همچنین این گونه استدلال می‌شود که اوکراین و متحدان غربی با این اقدام سعی داشته‌اند به پوتین و طیف متحد وی این پیام را برسانند که هزینه‌های جنگ علیه آنها می‌تواند به نحو قابل توجهی افزایش یابد. حتی مسکو به عنوان پایتخت روسیه نیز از تیررس این طیف دور نیست. علاوه بر پوتین، حمله پهپادی به کرملین می‌تواند همچون چالشی بزرگ برای دیگر نخبگان سیاسی ارشد روس نیز باشد.
البته ادعای آمریکا و اوکراین مبنی بر عدم توان تجهیزاتی برای حمله به عمق خاک روسیه نمی‌تواند صحت داشته‌باشد و در طول جنگ، اوکراین تا به امروز چندین بار با استفاده از پهپاد موفق به هدف قرار دادن عمق خاک روسیه شده‌است. روز پنجشنبه یعنی تنها یک روز پس از حملات پهپادی به کرملین، پالایشگاه‌های نفت در جنوب غربی روسیه واقع در منطقه‌ای نزدیک خاک اوکراین از سوی دو هواپیمای بدون سرنشین هدف قرار گرفت.
پیشتر نیز بارها شاهد حملات پهپادی و موشکی اوکراین به مواضع روسیه در خاک این کشور بوده‌ایم؛ هدف قرار دادن یک مخزن سوخت در شهر بلوگراد (۲۰ مایلی مرز اوکراین) در ماه آوریل، حمله به رزمناو پرآوازه روسیه به نام «مسکوا» با استفاده از دو فروند موشک نپتون در همان ماه، هدف قرار دادن پایگاه هوایی «ساکی» در شبه جزیره کریمه در ماه آگوست، انفجار پل کریمه در ماه اکتبر و نیز حمله پهپادی علیه ناوگان روسیه در دریای سیاه طی همان ماه تنها چند مورد به شمار می‌روند.
همچنین در دسامبر حملات اوکراین به خاک روسیه وارد فاز جدیدی شد. اوکراین در اوایل این ماه، دو پایگاه هوایی از جمله یک پایگاه هوایی مهم در عمق ۳۰۰ مایلی خاک روسیه را هدف قرار داد. پایگاه هوایی «انگلس» در نزدیکی رود ولگا و پایگاه نظامی «دیاگیلوو» در نزدیکی شهر ریازان هدف این حمله بودند. یک پهپاد اوکراینی نیز یک انبار سوخت در نزدیکی شهر کورسک را هدف قرار داد. روز دوشنبه ۲۶ دسامبر نیز اوکراین بار دیگر به پایگاه انگلس حمله کرد.
فرضیه دوم؛ عملیات فریب از سوی پوتین
برخی شخص «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه را پشت این ماجرا می‌بینند و برای تایید فرضیه خود، استدلال‌هایی را مطرح می‌کنند.
«موسسه مطالعات جنگ» (ISW) مستقر در واشنگتن که به صورت روزانه گزارش‌هایی از ابعاد نظامی و سیاسی جنگ در اوکراین منتشر می‌کند در گزارشی نوشته‌است: «روسیه احتمالاً این صحنه‌سازی را انجام داده است تا جنگ را به داخل روسیه بکشاند و ابزارهایی برای اقدامات بعدی خود نظیر بسیج عمومی گسترده‌تر داشته باشد. چندین کارشناس نظامی می‌گویند که این حمله در داخل روسیه برنامه‌ریزی و به صورت هدفمند صحنه‌سازی شده‌است.»
از نگاه آنها، روسیه اخیراً اقداماتی را برای افزایش توان دفاع هوایی خود به ویژه در مسکو انجام داده‌است و بعید به نظر می‌رسد که دو پهپاد بتوانند با عبور از سد امنیتی محکم مسکو درست بر فراز کرملین منفجر شوند. تصاویر ماهواره‌ای ژانویه ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که روسیه در این زمان در حال نصب سیستم دفاع هوایی «پنتسیر» در اطراف مسکو و ایجاد یک حلقه امنیتی قوی برای جلوگیری از ورود هر پرنده مهاجمی به شهر بوده‌است. اگر این اقدام واقعاً کار کسی جز روسیه باشد بسیار تعجب‌برانگیز خواهد شد.
برخی تحلیلگران همانند «چارلز استراتفورد» از شکبه «الجزیره» تاکید کرده‌اند که پیشتر نیز روس‌ها به عملیات‌های انحرافی با هدف کسب برخی بهانه‌ها جهت انجام عملیات‌های گسترده علیه اوکراین دست زده بوده‌اند. بنابراین احتمال قوی‌تر، ساختگی بودن حمله پهپادی است؛ یعنی بعید نیست که روس‌ها خود این کار را انجام داده‌باشند. چنین اقدامی، هیچ‌گونه منطق سیاسی برای کی‌یف ندارد.
اطلاع‌رسانی مبهم و با تاخیر روس‌ها، این گمانه‌زنی را تقویت کرد. روس‌ها تاکنون اسناد روشنی مبنی بر دست داشتن اوکراین در حمله پهپادی علیه کرملین ارائه نکرده‌اند. همچنین سوال‌های مختلفی نیز در مورد اینکه چرا اطلاع رسانی در مورد این حادثه دیر انجام شده مطرح می‌شود.
در کنار موارد فوق‌الذکر، یک ویدئو منتشر شده از حمله پهپادی به کاخ کرملین نشان می‌دهد که همزمان با وقوع این حمله، دو نفر روی سقف کاخ کرملین بودند و تلاش می‌کرند به گنبد آن صعود کنند. برخی افراد از حضور آنها روی سقف کرملین همزمان با وقوع این حمله تعجب کردند، در حالی که برخی دیگر گفته‌اند که این امر بخشی از عملیات سرنگون شدن این دو پهپاد بوده‌است.
مهمترین دلیل حامیان این فرضیه به بهانه‌جویی پوتین برای تشدید حملات علیه اوکراین ارتباط می‌یابد. همان گونه که برخی از مقام‌های اوکراینی هشدار داده‌اند «طرح این اتهامات علیه اوکراین می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای تشدید حملات روسیه باشد.» میخایلو پودولیاک مشاور رییس‌جمهوری اوکراین در این زمینه گفت: اتهام‌زنی کرملین به اوکراین قابل پیش‌بینی بود و احتمالاً نشانه‌ای از آماده شدن روسیه برای «عملیاتی بزرگ» علیه اوکراین است.
در عمل هم شاهد تشدید حملات روسیه در خاک اوکراین بودیم. پس از حملات اوکراین علیه مواضع حکومتی در مسکو، روس‌ها هواپیماهای بدون سرنشین خود را بر فراز کی‌یف به پرواز درآوردند. نیروی هوایی اوکراین در همین‌باره اعلام کرد که مسکو در شبانه‌روز گذشته، ۲۴ پهپاد انتحاری به این کشور شلیک کرده‌است. اوکراینی‌ها البته مدعی شدند که از این تعداد، توانسته‌اند ۱۸ پهپاد را سرنگون کنند.
در همین‌باره «سرگئی پوپکو» رئیس اداره نظامی شهر کی‌یف با بیان اینکه این سومین روز حمله به کی‌یف در هفته اخیر بوده‌است، گفت: «شهر ما چنین فشار حملاتی را از آغاز سال‌جاری میلادی تاکنون تجربه نکرده‌بود.»
فرضیه سوم؛ گروه شبه‌پارتیزانی روسی، پشت حملات پهپادی
هرچند روسیه، اوکراین را عامل حملات پهپادی معرفی می‌کند و طرف اوکراینی نیز بر فرضیه عملیات فریب از سوی پوتین اصرار می‌ورزد اما فرضیه سومی نیز وجود دارد که به مخالفان مسلح و شبه نظامیان روسی اشاره می‌کند.
خبرگزاری «رویترز» به نقل از کارشناسان هواپیماهای بدون سرنشین مستقر در آمریکا نوشته‌است که احتمالاً پهپادهایی که در اوایل این هفته بر فراز کرملین سقوط کردند، از موانع دفاعی زیادی در داخل و اطراف مسکو فرار کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد ممکن است این پهپادها از داخل روسیه پرتاب شده باشند.
از طرفی شبکه خبری «سی‌ان‌ان» به نقل از یک نماینده سابق پارلمان روسیه نوشته‌است که یک احتمال این است که پارتیزان‌های روسی مسئول این حمله باشند.
«ایلیا پونومارف» نماینده سابق پارلمان روسیه که در حال حاضر در لهستان زندگی می‌کند و در سال ۲۰۱۴ تنها نماینده پارلمان بود که به الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه رای منفی داد، روز پنجشنبه در گفت وگو با سی‌ان‌ان اعلام کرد که «این کار یک گروه شبه‌پارتیزانی روسی بود» و افزود: «چیز بیشتری در این باره نمی‌توانم بگویم، چراکه آنها هنوز مسوولیت آن را نپذیرفته‌اند.»
نتیجه
در ارتباط با حملات پهپادی به کاخ کرملین حداقل سه فرضیه «حمله پهپادی از سوی اوکراین»، «صحنه‌سازی و تاکتیک فریب از سوی پوتین» و «خرابکاری چریک‌های مسلح روسی» مطرح می‌شود که حامیان هر کدام، استدلال‌های متقن و آگاهانه‌ای ارائه داده‌اند.
فراتر از موضوع حمله که چه کسی آن را انجام داده‌است، این رخداد تبعات نگران‌کننده‌ای دارد و می‌تواند بسترساز وقوع سناریوهای خطرناکی، همچون توسل مسکو به حذف فیزیکی زلنسکی یا حتی استفاده از بمب اتم باشد؛ سناریویی که در صورت تحقق، زنگ آغاز جنگ جهانی سوم را به صدا درمی‌آورد.
در این میان اما بیشترین سود، عاید آمریکایی خواهد شد که تا به امروز نیز به جرات می‌توان آن را تنها برنده بازی دانست. روسیه و اروپا در قامت رقبای ضعیف آمریکا، تبدیل شدن آمریکا به بزرگترین صادرکننده انرژی به اروپا، فروش سلاح به کشورهای هراسان از جنگ و افزایش ۲ برابری فروش سلاح به اعضای ناتو، فرصت‌سازی برای یارگیری در ائتلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی و غیره تنها چند مورد از دستاوردهای آمریکا از آغاز، تشدید و فرسایش بحران اوکراین است.
پایان پیام/غ