شمیم| سید امیر حاج‌احمدی: نوحه‌های قدیمی ماندگار شد چون مداح تاریخ انقضا برایش نگذاشت+فیلم
سیدامیر حاج‌احمدی می‌گوید: نوحه‌های قدیمی ماندگار شد، چون هم از ته دل و هم عنایت شده بود و هم تکرار می‌شد. زمانی که مداح دنبال جدید خواندن باشد و تاریخ انقضا نوحه برایش دهه محرم است، ماندگار نمی‌شود و اهل بیت(ع) هم نگاه نمی‌کنند.
خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: «مداح سنتی» عبارتی است که بسیاری از هیأتی‌ها در مواجهه با پیرغلامان و طیف جوان‌تری از مداحان امروز به کار می‌برند. مداحی که دل در گرو سنت‌های قدیمی مداحان دارد و حتی در نوع پوشش هم شبیه آنان عمل می‌کند. در سومین قسمت برنامه شمیم با سیدامیر حاج‌احمدی که هم در زمینه مداحی سنتی و هم مداحی روز فعال است گفت‌وگو کردیم و حدود این نوع از مداحی را با حضور او تبیین کردیم.
در خانه امام حسین(ع) خود را خاک کن
پدر و عموی شما مداح و اولین اساتید شما بودند. از آن سینه‌سوخته‌های دستگاه سیدالشهدا علیه‌السلام چه نکاتی آموختید؟
متاسفانه با رفتارهای برخی از مداحان میان مردم این رایج شده است که مداحان پول‌های کلان می‌گیرند. بله وجود دارد و افرادی با مداحی در حال کاسبی هستند اما از سوی دیگر بزرگانی هم داریم مثل حاج مهدی آصفی، حاج اکبر مولایی، حاج حسن آهن‌سازان و استاد سازگار که به فراخور توان و امکان جسمی هنوز به روضه خانگی می‌روند و مانند قدیم رفتار می‌کنند
ما هم در خانواده مادری و هم پدری، نوکران امام حسین(ع) را داشتیم. پدربزرگ پدری من، مرحوم سیدفضل الله احمدی بود. پدرم سیدعباس حاج احمدی هم مداح بود و عمویم سیدحسن حاج احمدی هم مداح و هیأت‌دار است. از طرف مادری، پدربزرگم سیدرحیم میری کاشانی مداح است. دایی‌ام سیدمحمد میری هم مداح است و جزو خادمین آستان مقدس حضرت رقیه(س) هستند.
به قول حاج مهدی آصفی بعضی از مداحان، چسبیده‌اند و بعضی‌ها چکید‌ه‌اند. من از طفولیت در این دستگاه بزرگ شده‌ام و دنبال پدرم به روضه می‌رفتم و همین طور بزرگ شدم و خدا سِمت نوکری اباعبدالله را به من داد.
پدرم همیشه، نکته‌ای را به من تذکر می‌داد که سرلوحه کار من در مداحی است. او می‌گفت دم خانه امام حسین(ع) خودت را خاک کن؛ امام حسین(ع) خودش بلد است که چگونه تو را بلند کند. من هم در حد توانم تلاش کردم که این را اجرا کنم. خودش همین رفتار را داشت و همیشه خودش را خاک می‌کرد. با همه رفیق بود و هر قشری چه هیأتی و چه غیرهیأتی دوستش داشتند.
ماجرای مداح بی‌کفن
پدر شما مداح بی‌کفن لقب گرفت. کمی از ایشان و اتفاقاتی که برایشان رخ داد برایمان بگویید.
پدرم وقف شهدا بود. از رفقا شنیدم که در گذشته در خیابان خیام و اهل بن علی در مجالس می‌خواند. بعد از آن در دوران دفاع مقدس، هر شهیدی که در محل می‌آوردند، تمام کارهایش با پدرم بود. حتی گلاب از کاشان در منزل داشت و شهدا را با آن شست‌وشو می‌داد. برای شهدا ختم می‌گرفت و برای آن‌ها می‌خواند.
من بچه بودم، اما خاطرم هست که حتی دسته عزاداری راه می‌‌انداخت و مثلاً بعد از نماز مغرب و عشا از همان مسجد امام علی‌النقی(ع) در خیابان اهل بن علی، با حالت سینه‌زنی به خانه شهدا برای عرض تسلیت می‌رفتیم. او را به مداح شهدا می‌شناختند. بعد از 4 سال که از میان ما رفته است، هنوز نامش پابرجاست. او روضه‌خانگی زیاد می‌رفت و در مجالس هیأت‌ها هم می‌خواند.
پدرم در زمان کرونا از دنیا رفت و در آن دوران که همه از هم فرار می‌کردند، مجالس باشکوهی برای او برگزار شد و جمعیت بی‌سابقه‌ای آمد. من همیشه به خودم می‌گویم اگر مراسم‌های او در دوران کرونا نبود، چگونه باید کار او را جمع می‌کردم. پدرم از مال دنیا هیچ نداشت و همه سرمایه‌اش امام حسین(ع) بود. وقتی از دنیا رفت در حسابش ۵۰۰ هزار تومان داشت. به قول آقای سازور پدرم معروف نبود، اما محبوب بود. چند نفر دیگر مانند سیدمحمود مومنی هم این نکته را به من گفتند. پدرم همیشه در پایان مداحی این دم را می‌داد که حسین ارباب بی‌کفن و حسن ارباب بی‌حرم و در نهایتش خودش هم بی‌غسل و کفن دفن شد و مداح بی‌کفن لقب گرفت.
می‌توان سبک‌های جدید و قدیم را در مداحی تلفیق کرد
در عرصه مداحی، به نوع خواندن و فضای کاری مداحانی همچون شما، مداحی سنتی می‌گویند، البته شما نوحه‌های روز را هم می‌خوانید میان این دو سبک چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟
این روزها، زمانه کمی تغییر کرده و به فراخور سبک‌ها هم عوض شده است، اما معتقدم می‌توان سبک قدیم و جدی را با هم داشت. برای مثال روضه را بخوانیم و زمینه را به سبک جدید بخوانیم. دم نوحه سنتی قدیمی بدهیم: مثلاً «همه جا کربلا همه جا نینوا/ تو حسین منی نور عین منی» را دم بدهیم و بعد در کنارش شور بخوانیم.
با این تلفیق کردن می‌توانیم نوحه سنتی و سبک‌های قدیمی را حفظ کنیم. معتقدم هنوز هم اقبال به این نوع خواندن وجود دارد. به این نوع خواندن سبک بازاری هم می‌گویند. مردم بسیاری از اشعار و نوحه‌های این سبک را حفظ هستند. شاید هزار دم برای شب تاسوعا داشته باشیم، اما هنوز هم شب تاسوعا می‌شود مردم می‌خوانند «ای اهل حرم میر و علمدار نیامد/ سقای حسین، سید و سالار نیامد». یا شب عاشورا می‌خوانند «امشبی را شه دین در حرمش مهمان است/ عصر فردا بدنش زیر سم اسبان است/ مکن ای صبح طلوع.» تفاوت نوحه‌های جدید و سبک‌های جدید و قدیم در حال افراد است.
می‌توان نوحه‌های قدیم و جدید را تلفیق کرد
نوحه‌های قدیمی عنایت شده است
چرا نوحه‌های قدیمی اینقدر ماندگار است و هنوز هم در مجالس خوانده می‌شود؟
نمی‌خواهم نوحه‌های جدید را زیر سوال ببرم، اما نوحه‌های قدیمی از ته دل گفته شده است و بسیاری از آن‌ها نظر شده است و حتی شاعر آن را در خواب دیده و سروده است. مثلا با شعر «نه ذو الجناح دیگر تاب استقامت داشت/ نه سیدالشهدا بر جدال طاقت داشت/ هوا ز جور مخالف چو نیلگون گردید/ عزیز فاطمه از اسب واژگون گردید/ بلندمرتبه شاهی ز صدر زین افتاد/ اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد» براساس نقل‌ها حضرت زهرا(س) گریه کرده است. وقتی این نوحه خوانده شود، معلوم است که حال جلسه هم به هم می‌ریزد.
نوحه‌ای که خودمان برایش انقضا بگذاریم، ماندگار نمی‌شود
متاسفانه این روزها رقابتی میان مداحان برای شعر جدید خواندن شکل گرفته است. آیا این رقابت موجب انقضای زودرس نوحه‌ها نیست؟
قطعاً همین طور است. نوحه باید تکرار شود. اگر نوحه تکرار شود و دهان به دهان بچرخد، مورد نظر و عنایت اهل بیت(ع) قرار می‌گیرد اما زمانی که دنبال روز و جدید خواندن باشیم و این رقابت‌های دنیایی وجود داشته باشد، اهل بیت(ع) نگاهی نمی‌کنند. امروز ببینید در مجالس تشییع پیکر یک دوست‌دار اهل بیت(ع) هم خوانده می‌شود: «ای اهل حرم میر و علمدار نیامد» و با این نوحه‌ها نوکر امام حسین(ع) را بدرقه می‌کنند.
نوحه دیگری هم وجود دارد که من در تشییع پیرغلامان و مداحان می‌خوانم: «به موقع تشییع جنازم/ به پیرهن مشکیم می‌نازم/ تو خونه قبرم یا حسین/ یه ضریح شش گوش می‌سازم/ خاکم نکنید/ بزارید اربابم برسه/ اونی که واسم همه کسه/ اونی که واسم همه کسه/ خاکم نکنید/ دلم فقط آقامو می‌خواد/ امام رضا قول داده می‌آد، امام رضا قول داده می‌آد.
این نوحه‌ها ماندگار شده است چون از دل گفته شده است.
شعری خوب است که اول به دل مداح بنشیند
برای انتخاب اشعار و نوحه‌های خود به این منظور که از همان قالب سنتی بیرون نزند، چه ملاک‌ها و معیارهایی دارید؟
از مداحان می‌خواهم تعیین کردن پاکت و صله را کنار بگذارند. اگر به امام حسین(ع) ایمان و اعتقاد داشته باشیم، می‌دانیم که او نوکر خود را رها نمی‌کند و لنگ نمی‌گذارد. ایشان به نوکر خود میان مردم عزت و آبرو می‌دهد. آبرویی می‌دهد که با هیچ پولی قابل قیاس نیست
شعر باید مفهوم داشته باشد. وقتی شعری را می‌خوانی، اول باید به دل خود مداح بنشیند. اگر به دل مداح نشست می‌تواند به جان و دل مستمع هم بنشاند. سعید خرازی، شعری دارد با این مضمون: «دنیا نیامده ز غمت خون‌جگر شدم/ وصف تو را شنیدم و از خود به در شدم/ تا مادرم به کام من از تربت تو ریخت/ دیوانه تو بودم و دیوانه‌تر شدم/ قسمت شد آمدم به کنار ضریح تو/ پروانه تو بودم و پروانه‌تر شدم». من با این بیت کار دارم. بی‌اعتبار بودم و از لطف مادرت/ سنگ تو را به سینه زدم و معتبر شدم.
شعر اول باید به دل مداح بشیند، اگر به دل او نشست می‌تواند به دل مستمع هم بنشاند.
شأن اهل بیت(ع) را اول باید ما مداحان حفظ کنیم
مداحان قدیمی و مداحان سنتی گویی یک تعهد شرعی برای خود دارند و هر شعری نمی‌خوانند و هر نسبتی به اهل بیت(ع) نمی‌دهند. این حرف را قبول دارید؟
اولین چیزی که در دستگاه امام حسین(ع) وجود دارد، آداب نوکری است. طرز لباس پوشیدن و حرکات و نشست و برخاست با مردم و احترام به مستمع همه جزو این آداب است. در مرحله بعدی هم شعر خوب باید انتخاب کرد و خواند. مقام معظم رهبری هر ساله در دیدار با مداحان در سالروز ولادت حضرت زهرا(س) روی این موضوع تأکید دارند و می‌فرمایند شئون اهل بیت(ع) را ما باید رعایت کنیم. اگر ما رعایت کردیم، مردم هم رعایت می‌کنند و اگر ما فروگذاری کردیم، نباید توقع داشته باشیم مستمع هم شأن اهل بیت(ع) را چه در گفتار و چه در رفتار رعایت کند.
بنابراین مداح باید شعری را انتخاب کند که با آن جایگاه بالای اهل بیت(ع) را وصف کند، نه اینکه شأن رفیع آن‌ها را ما با شعر و گفتار خود پائین بیاوریم. مداح قدیمی به این نکات بسیار توجه دارد و امیدوارم مداحان جوان‌تر هم از بزرگترها درس بگیرند و شأن اهل بیت(ع) را رعایت کنند.
مداحان به رسم گذشتگان رقم پاکت را معلوم نکنند!
پاکت ۲۰۰ تومانی یک مداح
بحث از بزرگترها و آداب نوکری آن‌ها شد. از صله و پاکت هم بگویید که بزرگترها چه منش و روشی در این زمینه داشتند؟
مداحان قدیمی که الان هم بسیاری از آن‌ها هستند، عبا روی دوش دارند و کت بلندی مشابه پالتو تن می‌کنند. حتی قشری از آن‌ها یک کلاه بر سر می‌گذارند که فینه نام دارد. این طیف قائل به رعایت آدابی بودند، هرجایی نمی‌رفتند و هر لباسی هم نمی‌پوشیدند.
در مجالس روضه قدیمی و خانگی پول را بانی در نعلبکی می‌گذاشت و مداح برمی‌داشت. نه حرفی بود که کم داد یا زیاد. هرچه بود برمی‌داشتند و عجیب این پول‌ها هم برکت داشت. من هنوز در روضه‌های خانگی مداحی می‌کنم و جالب است بدانید که در همین تهران به مجلسی می‌روم که به من ۲۰۰ تومان صله می‌دهند. من چند سال است که این روضه را می‌روم و همین صله را می‌گیرم و این پول برکت زندگی من است. چند روز پیش خدمت یکی از پیرغلامان سرشناس تهران بودم. از من خواست یکی از آن اسکناس‌های ۲۰۰ تومانی را به او بدهم تا گره مشکلش باز شود. فردا آن روز با من تماس گرفت و گفت فلانی گره کارم باز شد.
متاسفانه با رفتارهای برخی از مداحان میان مردم این رایج شده است که مداحان پول‌های کلان می‌گیرند. بله وجود دارد و افرادی با مداحی در حال کاسبی هستند، اما از سوی دیگر بزرگانی هم داریم مثل حاج مهدی آصفی، حاج اکبر مولایی، حاج حسن آهن‌سازان و استاد سازگار که به فراخور توان و امکان جسمی هنوز به روضه خانگی می‌روند و مانند قدیم رفتار می‌کنند.
حاج حسن آهن‌سازان به دلیل مشکلی با واکر به جلسات می‌آید، اما هنوز روضه خانگی می‌رود و برکت آن را دیده است. من به مداحان توصیه می‌کنم ماهی یک جلسه روضه خانگی برای اهل منزل خود داشته باشند و یک پیرغلام را دعوت کنند تا برایشان روضه بخواند. آن وقت آن‌ها برکت این کار را در زندگی خود خواهند دید.
بزرگ‌ترهای ما اصلاً اهل تعیین و طی کردن پاکت نبودند. یکی از آن‌ها پدرم بود. هیچ‌گاه از او ندیدم و نشنیدم به بانی بگوید: فلان قدر باید بدهید تا به جلسه شما بیایم. متاسفانه برخی از مداحان جوان دچار این مشکل هستند. به عنوان یک برادر کوچک تقاضا می‌کنم که این کار را کنار بگذارند. اگر به امام حسین(ع) ایمان و اعتقاد داشته باشیم، می‌دانیم که او نوکر خود را رها نمی‌کند و لنگ نمی‌گذارد. ایشان به نوکر خود میان مردم عزت و آبرو می‌دهد. آبرویی می‌دهد که با هیچ پولی قابل قیاس نیست. حسین جان «لطفی که کرده‌ای تو به من مادرم نکرد/ ای مهربان‌تر از پدر و مادرم، حسین». امام حسین خوب آبرو می دهد؛ البته به شرطی که در خانه امام حسین خاک شوی. آن وقت خودش تو را بلند خواهد کرد.
زنان بی‌حجاب مانند رسول ترک عرق‌خور می‌توانند در دستگاه سیدالشهدا عوض شوند
این روزها شاهد حضور اقشار بدحجاب و بی‌حجاب در مجالس عزاداری سیدالشهدا هستیم. هیأتی‌ها در مواجهه با این افراد چه باید کنند؟
متأسفانه این روزها شاهدیم که حرمت‌ها، کنار رفته است، اما باز باید توجه کنیم این افراد بی‌حجاب و بدحجاب که به هیأت می‌آیند، ته دلشان با امام حسین(ع) است. پیشنهادم به جلسات و هیأت این است که بدانند بالاخره تاریخ تکرار می‌شود. اگر روزی رسول ترک با مجلس امام حسین(ع) از یک فرد عرق‌خور به پاسبان خیمه‌های سیدالشهدا تبدیل شد و امام حسینی شد، امروز هم این خانم بدحجاب یا آن جوان گنهکار می‌تواند برگردد و توبه کند. وظیفه ما پذیرش این افراد است. اگر رئیس هیأت، روحانی جلسه و منبری و من مداح بتوانیم از ۱۰۰ نفر، ۱۰ را جذب کنیم، وظیفه خود را انجام داده‌ایم. پس نباید با کار خود، آن‌ها را از این دستگاه برانیم.
باید بدانیم آن‌ها شیعه و محب اهل بیت(ع) هستند که امروز به هر دلیل شیطان بر آن‌ها غلبه کرده است و فریب خورده‌اند. ما باید با رفتار و گفتار خود کاری کنیم که او متوجه اشتباهش شود. من باید کاری کنم که او جذب شود. مسئول هیأت و ذاکر و منبری نباید با چشم بد به آن‌ها نگاه کنند و آن‌ها را پس بزنند، بلکه باید بپذیرند تا ان‌شاءالله جذب شوند. این افراد باید محبت ببینند تا به جای خط گرفتن و پیام گرفتن از رسانه‌های غربی، پای دستگاه سیدالشهدا درس و پیام بگیرند.
تنها حرمی که روضه‌خوان نمی‌خواهد
شما سال‌ها در حرم حضرت رقیه(س) مداحی کرده‌اید. در این شب سوم محرم که متعلق به ایشان است، از حال و هوای مجالس عزاداری در این حرم بگویید؟
در تمام حرم‌های اهل بیت(ع) ما نیاز داریم که فردی برای ما روضه بخواند. شما کربلا می‌روید یک نفر برای شما روضه می‌خواند یا به دیگر حرم‌های شریف که می‌روید، اما من اعتقادم این است که حرم حضرت رقیه(س) روضه‌خوان نمی‌خواهد. تمام در و دیوار این حرم گریه می‌کند.
شبی وارد حرم شدم و دیدم همه دور یک دختر جمع شدند و او را نوازش می‌کنند و به او مهر و محبت دارند. سوال کردم این دختر کیست؟ گفتند دختر فلان شهید مدافع حرم است. همان جا زیر گریه زدم و گفتم بی‌بی‌جان! یک دختر شهید وارد حرم شما شده است، همه دورش را گرفته‌اند و نوازشش می‌کنند؛ مگر شما دختر شهید نبودی، مگر یتیم نبودی چرا هرکس رسید شما را با تازیانه زد؟ هر چه در آن حرم می‌بینی روضه است. برای همین می‌گویم که این حرم نیاز به روضه‌خوان ندارد.
فیلم کامل این مصاحبه را اینجا ببینید.
پایان پیام/